Załupek

Aktualizacja: 17 listopada 2025

Załupek (łac. paraphimosis) to pilny stan urologiczny polegający na cofnięciu zbyt wąskiego napletka za żołędzią prącia do bruzdy żołędziowej. Może on uciskać trzon, prowadząc do obrzęku żołędzi. Poważną konsekwencją zjawiska bywa uszkodzenie naczyń, obrzęk żył dystalnych, obrzęk prącia, a nawet w ostateczności jego martwica. W przypadku zaobserwowania tej patologii, należy jak najszybciej udać się do lekarza.

Co to jest załupek?

Załupek to nagły stan urologiczny, w którym zbyt ciasny napletek zostaje zsunięty za żołądź prącia i nie może wrócić na swoje miejsce. Powoduje to silne uciśnięcie żołędzi, co szybko prowadzi do narastającego obrzęku, bólu oraz wyraźnego zaczerwienienia. Charakterystycznym objawem jest widoczny, zaciśnięty pierścień napletka znajdujący się tuż za obrzękniętym żołędziem. Jeśli zastój krwi utrzymuje się zbyt długo, żołądź może przyjmować siny lub fioletowy odcień, co świadczy o poważnym zaburzeniu ukrwienia. W skrajnych przypadkach, przy braku szybkiej interwencji, dochodzi do martwicy tkanek – stanu nieodwracalnego i wymagającego pilnego leczenia chirurgicznego.

Załupek – przyczyny

Załupek często występuje jatrogennie (wywołany przez personel medyczny), gdy napletek jest odciągany w celu oczyszczenia, cewnikowania, wykonania cystoskopii lub badania prącia. Niezwrócenie wycofanego napletka na żołądź natychmiast po odciągnięciu, może prowadzić do powstania omawianej patologii. Do innych, mniej powszechnych przyczyn zalicza się:

• uraz prącia, do czego może dojść np. podczas wypadku na rowerze czy bezpośredniego uderzenia w krocze;
• stulejkę – przewlekłe zwężenie ujścia napletka;
• stany zapalne napletka i żołędzi powodujące obrzęk i zaczerwienienie, przez co napletek staje się mniej elastyczny;
• zabiegi medyczne bez cofnięcia napletka po procedurze np. po założeniu cewnika lub po badaniu endoskopowym;
• obrzęk pooperacyjny lub pourazowy.

W każdym przypadku objawy i konsekwencje mogą być zbliżone. Im dłużej trwa załupek, tym intensywniejsze i poważniejsze będą dolegliwości.

Diagnostyka załupka

Diagnostykę załupka rozpoczyna się od zebrania wywiadu lekarskiego, który powinien obejmować informacje na temat wszelkich zabiegów cewnikowania oraz używanego oprzyrządowania. Należy zapytać pacjenta o rutynowe czyszczenie prącia oraz czy on lub jego opiekun rutynowo cofa napletek z jakiegokolwiek powodu. Dobrze zebrany wywiad lekarski może wiele powiedzieć o ogólnym stanie zdrowia, jak również może zawęzić znacząco obszar poszukiwań możliwych przyczyn załupka.

W dalszej kolejności należy dokładnie obejrzeć prącie wraz z napletkiem. Różowy kolor żołędzi wskazuje na dość dobre ukrwienie. Z kolei ciemny, blady, niebieskawy lub czarny kolor wręcz przeciwnie, wskazuje raczej na możliwe niedokrwienie lub skrajnie na martwicę. Na podstawie wywiadu i oględzin lekarz może potwierdzić obecność załupka. Aby sprawdzić, czy nie wynika on z chorób przewlekłych, warto zlecić odpowiednie badania krwi.

Załupek – leczenie

Nie ma jednego, odgórnego schematu postępowania. Łagodne, niepowikłane załupki można redukować ręcznie, najczęściej nawet bez konieczności sedacji lub analgezji. Trudniejsze lub bardziej skomplikowane przypadki mogą wymagać znieczulenia miejscowego z blokadą grzbietową prącia, a nawet analgezji ogólnoustrojowej. Ręczne zmniejszanie i leczenie załupka często może być ułatwione przez proste uciskanie żołędzi i opuchniętego, obrzękniętego napletka przez kilka minut przed próbą redukcji. Pozwala to na zmniejszenie obrzęku cofniętego napletka przed próbą przywrócenia go do jego właściwej pozycji. Jeśli załupek jest jednak oporny na to postępowanie, należy rozważyć technikę nakłucia i aspiracji (pobrania płynu).

Przy braku efektów we wszystkich wyżej wymienionych metodach postępowania powinno się przystąpić do zabiegu obrzezania lub rozcięcia grzbietowego napletka. Gdy jednak dojdzie do niedokrwienia mogącego prowadzić do martwicy lub zgorzeli żołędzi, należy wykonać zabieg częściowej penektomii, resekcji żołędzi i wycięcia martwiczej tkanki prącia. Postępowanie dobiera więc lekarz urolog po zapoznaniu się z danym przypadkiem oraz po poznaniu ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Oryginalny olej z czarnuszki egipskiej (Nigella sativa) wspiera odporność, układ pokarmowy i zdrowie skóry. Wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i antyoksydacyjne. Źródło cennych kwasów tłuszczowych i tymochinonu.
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Raban M., Żak A., Litak J., i inni, Stulejka – jeszcze fizjologia czy już patologia?, Journal of Education, Health and Sport. 2017;7(7):605-613.
2. Ryszawy J., „Urologia na dyżurze”, w: Bryniarski P., Rajwa P. (red.), Podstawy urologii dla studentów medycyny, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Katowice 2023, ISBN 978-83-7509-473-2.