Neandertalczyk

Aktualizacja: 23 lipca 2025

Neandertalczyk (inaczej: człowiek neandertalski, łac. Homo neanderthalensis) to wymarły przedstawiciel rodzaju ludzkiego, żyjący w pradawnej przeszłości. Szacuje się, że jego żywot przypadał na około 400 000 do 24 500 lat temu. Właśnie z neandertalczyków rozwinęły się współczesne formy ludzi (Homo sapiens). Wcześniej natomiast żyli m.in. Homo habilis czy Homo erectus.

Neandertalczyk – charakterystyka

Współcześnie nauka dysponuje bardzo dużą ilością szczątków szkieletów neandertalczyków. Dzięki temu udało się w miarę dokładnie określić charakterystyczne dla nich cechy morfologiczne. Udowodniono, że typowe dla nich były następujące cechy:

• dość krępa budowa ciała, prawdopodobnie dlatego, aby możliwe było przetrwanie w klimacie chłodnym;
• niskie czoło, mocno i wyraźnie rozwinięte łuki nadoczodołowe;
• duża pojemność mózgoczaszki, co ciekawe, nawet większa niż ma to miejsce w przypadku ludzi współczesnych;
• średni wzrost osiągający około 160 cm;
• szeroka żuchwa, brak zaznaczonej brody;
• krótkie ręce i nogi w stosunku do tułowia.

Na przestrzeni czasu dość dokładnie udało się zbadać nawet niektóre zachowania i preferencje neandertalczyków. Badając miejsca ich pobytu ustalono, że nabyli już umiejętność tworzenia różnorodnych narzędzi z kamienia, drewna czy kości, których celem była poprawa jakości ich codziennego funkcjonowania. Potrafili rozniecać ogień, co z pewnością miało ogromne znaczenie dla zmian stylu żywienia oraz przetrwania w zimniejsze dni. Uważa się ponadto, że mieli dość rozwinięte życie duchowe, ponieważ odnaleziono wiele rytualnych pochówków.

Neandertalczycy z dużym prawdopodobieństwem posługiwali się mową, jako że odnaleziono kość gnykową podobną do ludzkiej, a właśnie ona odpowiada za dźwięki i mowę. Nie wiadomo jednak, czy były to rzeczywiście zrozumiałe słowa, czy może raczej artykulacje i odgłosy.

Ciekawostką jest, że genetycznie współcześni ludzie spoza Afryki zawierają w swoim DNA od 1 do 4% genów neandertalczyka. Potwierdza to, że wywodzimy się właśnie z tego gatunku, który po prostu mocno rozwinął się na przestrzeni czasu.

Skąd pochodzi neandertalczyk?

Najwięcej szczątków i miejsc świadczących o pobycie neandertalczyków udało się zidentyfikować na terenie Europy (oczywiście poza Skandynawią i częścią pokrytą lodowcem) oraz Bliskiego Wschodu. W okresie dużych wahań klimatycznych wykazywali przystosowania do zimnego klimatu. Uważa się, że z dużym prawdopodobieństwem właśnie w tym czasie zaczęli używać odzieży (dla ochrony od zimna) oraz biżuterii, ponieważ resztki tych przedmiotów udało się znaleźć przy szczątkach ciał. Nieliczne ślady wskazują na obecność podobnych form w południowej Syberii i północnej Afryce.

Zobacz również: Antropogenetyka.

Neandertalczyk a człowiek współczesny

Porównanie cech neandertalczyka do współczesnego człowieka jest niezmiernie trudne, ponieważ kości o cechach neandertalczyka występują w okresie 300 tysięcy lat. To ogromna rozbieżność czasu, kiedy wiele mogło się zmienić. Jako podobieństwa uznaje się: możliwość posługiwania się mową przez wzgląd na obecność kości gnykowej, zbliżony wzrost i masa ciała (choć wciąż nieco mniejsze niż u ludzi współczesnych), dwunożną postawę, dobrze wykształcone ręce nadające się do ruchów precyzyjnych. Uważa się też, że jasne oczy i włosy, które występują dziś w Europie, mogły być obecne już u neandertalczyków.

Bibliografia

1. Richard E. Green i inni, Analysis of one million base pairs of Neanderthal DNA, „Nature”, 444 (7117), 2006.
2. Historia ewolucji, opracowanie zbiorowe, Wydawnictwo Arkady, 2017.