Atrofia

Aktualizacja: 18 października 2025

Atrofia to proces polegający na stopniowym zaniku komórek, tkanek lub całych narządów, prowadzący do zmniejszenia ich objętości, masy oraz funkcji. Może mieć charakter fizjologiczny (w przypadku naturalnego starzenia się organizmu) lub patologiczny (gdy wynika z chorób, niedożywienia, zaburzeń hormonalnych czy długotrwałego unieruchomienia). Zjawisko to dotyczy różnych struktur ciała, od mięśni, poprzez błony śluzowe, aż po narządy wewnętrzne. Przykładami są atrofia mięśni wynikająca z braku ruchu czy atrofia pochwy pojawiająca się u kobiet po menopauzie. Wczesne rozpoznanie i właściwa profilaktyka, obejmująca m.in. aktywność fizyczną, zbilansowaną dietę oraz wsparcie organizmu odpowiednią suplementacją, mogą znacząco ograniczyć skutki tego procesu.

Atrofia – na czym polega?

Atrofia polega na zmniejszeniu wielkości komórek, tkanek lub narządów, często z jednoczesnym spadkiem ich funkcji. Może być konsekwencją naturalnych procesów starzenia, braku aktywności, niedożywienia, chorób lub zaburzeń hormonalnych. Każdy człowiek doświadcza jej w swoim życiu. Ważne, aby patologiczna atrofia była kontrolowana i leczona, nie dopuszczając tym samym do powikłań zdrowotnych.

Mechanizm atrofii można zaprezentować w następujący sposób:

• zmniejszanie swojej objętości przez komórki, które ostatecznie ulegają zanikowi;
• zmniejszenie liczby organelli komórkowych, syntezy białek i aktywności metabolicznej;
• autofagia (samotrawienie komórek) pojawiająca się w skrajnych przypadkach – komórka „trawi” własne struktury, aby przetrwać.

Atrofia może być procesem odwracalnym, o ile zostanie wyeliminowana jej przyczyna. Przykładem jest zanik mięśni po długotrwałym unieruchomieniu, który można częściowo cofnąć dzięki odpowiedniej rehabilitacji i stopniowemu zwiększaniu aktywności fizycznej. W przypadkach, gdy dochodzi do trwałego uszkodzenia komórek (np. w chorobach neurodegeneracyjnych) proces ten staje się nieodwracalny, a leczenie skupia się głównie na spowolnieniu postępu zmian i łagodzeniu objawów.

Atrofia – rodzaje

Wyróżnia się dwa główne rodzaje atrofii:

• fizjologiczną;
• patologiczną.

Atrofia fizjologiczna to naturalny proces zachodzący w organizmie, najczęściej w związku z wiekiem lub zmianami hormonalnymi. Nie jest zjawiskiem chorobowym, choć może wpływać na wygląd i sprawność tkanek. Przykładem jest zanik tkanki mięśniowej u osób starszych czy spadek ilości włókien kolagenowych w skórze, prowadzący do utraty jej elastyczności i pojawienia się zmarszczek. Proces ten zwykle przebiega powoli i w określonych warunkach może być częściowo odwracalny.

Przykłady atrofii fizjologicznej:

• Grasica – stopniowo zanika po okresie dojrzewania, co stanowi naturalny etap rozwoju układu odpornościowego.
• Jajniki – po menopauzie ich czynność hormonalna wygasa, co skutkuje zanikiem miesiączkowania i utratą płodności.
• Mózg – wraz z wiekiem dochodzi do zmniejszenia objętości kory mózgowej i spadku liczby neuronów.

Z kolei atrofia patologiczna jest zjawiskiem niepożądanym, wynikającym z działania czynników szkodliwych, takich jak choroby, niedożywienie, brak aktywności fizycznej, zaburzenia hormonalne czy uszkodzenia nerwów. Prowadzi do obniżenia aktywności metabolicznej komórek, utraty organelli, a niekiedy do autofagii. W efekcie może dojść do utraty funkcji narządu oraz pogorszenia ogólnego stanu zdrowia.

Przykłady atrofii patologicznej:

• zanik mięśni po długotrwałym unieruchomieniu (np. w opatrunku gipsowym);
• zanik mięśni po uszkodzeniu nerwu (np. w chorobach neurologicznych);
• zanik tkanki tłuszczowej i mięśni (w wyniku głodzenia lub chorób wyniszczających);
• zanik tkanek pod wpływem długotrwałego nacisku (np. przez guz lub torbiel);
• zanik narządu spowodowany zaburzeniami krążenia (np. w miażdżycy).

Atrofia stanowi więc złożone i wieloaspektowe zjawisko, które odgrywa istotną rolę zarówno w biologii i fizjologii człowieka, jak i w praktyce klinicznej. Zrozumienie jej mechanizmów jest kluczowe dla opracowania skutecznych metod profilaktyki i terapii, a także dla zachowania zdrowia i sprawności organizmu.

Kolagen do picia na stawy i skórę
Kolagen bioalgi to aż 97% hydrolizowanego kolagenu o wysokiej biodostępności. Opatentowana formuła przyczynia się do łagodzenia objawów istniejących już chorób stawów, a dodatkowo uzupełnia niedobory kolagenu w organizmie. Wpływa też na stan skóry …
Zobacz tutaj ...

Kapsułki z kwasem hialuronowym
Kwas hialuronowy decyduje nie tylko o jędrnej i gładkiej skórze, ale także jest głównym składnikiem płynu stawowego i pełni funkcję „smaru” przy wykonywaniu ruchu redukując ból w stawach. Jego głównym zadaniem jest regulacja zawartości wody w przestrzeni
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Drews K., Pieńkowski W., Perlik M., Atrofia pochwy – diagnostyka i leczenie, Przegląd Menopauzalny 2005; 5: 16–23.
2. Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.