Gossypol

Aktualizacja: 22 października 2025

Gossypol to organiczny związek chemiczny występujący jako barwnik w roślinach gatunku Gossypium (stąd jego nazwa). Pełni w nich głównie rolę obronną przeciwko insektom i zwierzętom roślinożernym. Ostatnimi czasy coraz częściej związkiem tym interesują się ludzie, ponieważ (pomimo swojej toksyczności) gossypol może znajdować zastosowanie medyczne. Wymagane są jednak dalsze, bardziej szczegółowe badania w tym kierunku.

Gossypol – charakterystyka

Gossypol to związek chemiczny o wzorze sumarycznym C30H30O8 i masie molowej 518,55 g/mol. Po raz pierwszy został wyizolowany z nasion bawełny w drugiej połowie XIX wieku przez J. Longmore’a. Należy do grona polifenoli, czyli związków o właściwościach przeciwutleniających. Po wyizolowaniu przyjmuje postać białego lub żółtawego kryształku. Pod względem chemicznym czysty gossypol bardzo dobrze rozpuszcza się w alkoholach, dimetyloformamidzie, eterze etylowym, acetonie, chlorku metylenu, chloroformie, dioksanie i pirydynie, natomiast nie wykazuje rozpuszczalności w wodzie.

Gossypol odgrywa istotną rolę w świecie roślin, ponieważ nie tylko nadaje im barwę, lecz także chroni przed atakiem insektów i innych szkodników, zwiększając tym samym szanse roślin na przetrwanie. Ze względu na swoją toksyczność ogranicza jednak możliwość wykorzystania nasion bawełny jako paszy lub żywności. Z drugiej strony jego obecność przyczynia się do zwiększenia plonów bawełny, co ma znaczenie gospodarcze i może być efektywnie wykorzystywane w przemyśle pasmanteryjnym.

Toksyczność gossypolu

Gossypol jest związkiem uznawanym za toksyczny zarówno dla ludzi, jak i dla wielu gatunków zwierząt, zwłaszcza monogastrycznych (czyli posiadających jeden żołądek, np. świń i drobiu). Wykazano, że nawet w niewielkich dawkach może on powodować:

• niepłodność męską – hamuje produkcję oraz ruchliwość plemników (z tego względu był niegdyś badany jako potencjalny środek antykoncepcyjny);
• uszkodzenia wątroby i mięśnia sercowego – szczególnie przy długotrwałym lub nadmiernym spożyciu;
• zaburzenia wchłaniania żelaza i innych składników odżywczych – gossypol wiąże się z nimi, uniemożliwiając ich prawidłowe wykorzystanie, co prowadzi do narastających niedoborów i związanych z nimi dolegliwości.

Ciekawostką jest, że przeżuwacze (np. krowy) wykazują znacznie większą odporność na działanie gossypolu, ponieważ mikroflora ich żwacza potrafi go rozkładać. W jednym z badań, w którym mężczyźni przyjmowali gossypol przez ponad 4 miesiące w dawkach około 20 mg dziennie, u części uczestników zaobserwowano trwałą bezpłodność.

Gossypol w medycynie

Jak wspomniano, pomimo toksyczności, gossypol ma potencjał w terapii różnych chorób i wciąż jest badany pod kątem zastosowania we współczesnej medycynie. Może być stosowany jako antykoncepcja dla mężczyzn (w tym aspekcie był nawet badany w Chinach w latach 70. i 80. jako środek doustny). Niestety należy mieć na uwadze, że może prowadzić do trwałej bezpłodności. Pewnym rozwiązaniem jest więc zamrożenie nasienia na przyszłość, jeśli plany mężczyzny odnośnie założenia rodziny uległyby zmianie.

Związek ten wykazuje ponadto działanie przeciwwirusowe, m.in. przeciwko HIV czy wirusowi opryszczki. Badane jest też jego działanie przeciwnowotworowe, ponieważ wykazano, że hamuje wzrost komórek rakowych (np. rak prostaty, piersi, trzustki) przez blokowanie białek chroniących komórki nowotworowe przed śmiercią (np. Bcl-2). Działanie przeciwbakteryjne i przeciwpasożytnicze gossypolu jest raczej śladowe i ograniczone.

Spirulina bioalgi - kompletne wzmocnienie i oczyszczenie organizmu
Hodowla Spiruliny bioalgi mieści się na Tajwanie, wysoko w górach, w miejscu stałego nasłonecznienia (śr. temp. to 25 st. C). Nie naraża to na stres oksydacyjny komórek Spiruliny. Dlatego zachowuje ona bardzo wysokie stężenie składników odżywczych
Zobacz tutaj ...

Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Chlorella w bardzo dokładny sposób oczyszcza organizm, pomaga w likwidacji zaparć, wspiera budowanie naturalnej odporności, wspomaga odmładzanie organizm, przyspiesza regenerację uszkodzonych tkanek, poprawia kondycję organizmu, dodaje sił witalnych, …
Zobacz tutaj ...

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Sharma K., Kumar M., Dukare A., Gossypol and Semisynthetic Derivatives: Chemistry, Bioactivities, and Mechanism of Actions, Chemistry & Biodiversity,22/2025.
2. Gadelha I., Fonseca N., Oloris S., Melo M., Gossypol Toxicity from Cottonseed Products, 2014.