Gruczoły potowe

Aktualizacja: 29 sierpnia 2025

Gruczoły potowe (łac. glandulae sudoriferae) to wyspecjalizowane struktury znajdujące się w skórze, odpowiedzialne za produkcję i wydzielanie potu. Choć brzmi to prosto, ich rola w organizmie jest naprawdę złożona. Wyróżnia się gruczoły potowe ekrynowe i gruczoły potowe apokrynowe. Obydwa produkują nieco inny rodzaj potu (równie ważny, mający swoją konkretną rolę).

Gruczoły potowe

Gruczoły potowe to gruczoły cewkowate, czyli mające kształt zwiniętej rurki. Lokalizują się w skórze właściwej, a ich przewody wyprowadzające przechodzą przez naskórek. Odpowiadają za syntezę i wydzielanie na zewnątrz potu, który składa się głównie z wody (około 98%), ale również z elektrolitów (np. chlorku sodu), a także niewielkich ilości mocznika, kwasu moczowego i amoniaku. Pot pełni funkcję termoregulacyjną, czyli pomaga utrzymać prawidłową temperaturę ciała, jak również wspomaga usuwanie zbędnych produktów przemiany materii.

Pod względem anatomicznym i biologicznym gruczoł potowy składa się z dwóch głównych części:

• cewki wydzielniczej – znajduje się głęboko w skórze i produkuje pot;
• przewodu wyprowadzającego – prowadzi pot na powierzchnię skóry lub do mieszka włosowego.

W części wydzielniczej znaleźć można dodatkowo dwa typy komórek:

• jasne – produkują wodnisty pot i regulują jego skład elektrolitowy;
• ciemne – wydzielają glikoproteiny, czyli białka związane z cukrami.

Człowiek posiada sporą liczbę gruczołów potowych każdego rodzaju, jednak u niektórych mogą one być nadaktywne (wówczas zmagamy się z nadmierną potliwością ciała) lub niedostatecznie aktywne.

Rodzaje gruczołów potowych

W ciele człowieka odróżnia się 2 podstawowe rodzaje gruczołów potowych:

1. Gruczoły potowe ekrynowe – występują zdecydowanie najliczniej, uchodzą bezpośrednio na powierzchnię skóry, a nie do mieszków włosowych. Są aktywne przez całe życie, już od momentu okresu noworodkowego. Najliczniej znaleźć je można na dłoniach, stopach, czole oraz na tułowiu, czyli tam, gdzie przeważnie nie ma nadmiernego owłosienia. Odpowiadają za wydzielanie potu wodnistego, bezwonnego, bardzo bogatego w elektrolity (w tym w sód, chlorki, potas);
2. Gruczoły potowe apokrynowe – uchodzą do mieszków włosowych, a więc najliczniej spotkać je można w okolicy krocza, pach, odbytu, brodawek sutkowych. Aktywują się w okresie dojrzewania, a ich czynność ściśle wiąże się z reakcjami emocjonalnymi. Taki pot jest produkowany w większych ilościach podczas stresu, strachu czy podniecenia seksualnego. Jest gęstszy, bogatszy w białko, mniej klarowny. Sam w sobie jest bezwonny, jednak po opuszczeniu przewodów i przy kontakcie ze skórą wchodzi w interakcję ze znajdującymi się tam bakteriami, przybierając tym samym nieprzyjemny zapach.

Warto zaznaczyć, że niektóre źródła naukowe zaliczają do gruczołów apokrynowych ich zmodyfikowane formy:

• gruczoły mlekowe (produkujące mleko);
• gruczoły woskowinowe (zlokalizowane w przewodzie słuchowym);
• gruczoły rzęskowe powiek.

Gruczoły potowe – funkcje

Gruczoły potowe zlokalizowane w różnych częściach ciała człowieka odpowiadają za tworzenie i wydzielanie potu. Pocenie ekrynowe jest jedynym mechanizmem regulacji ciepłoty ciała w otoczeniu o temperaturze wyższej od 35°C. Można więc śmiało powiedzieć, że termoregulacja to główna funkcja gruczołów potowych, zwłaszcza tych ekrynowych. Poprzez wydzielanie potu i jego parowanie z powierzchni skóry organizm obniża temperaturę i chroni ważne narządy wewnętrzne przed przegrzaniem.

Kolejną rolą gruczołów potowych jest wydalanie zbędnych produktów przemiany materii. Pot zawiera bowiem w swoim składzie między innymi: mocznik, amoniak, kwas mlekowy, chlorek sodu i inne substancje. Tym samym pomaga w oczyszczaniu organizmu, choć w mniejszym stopniu niż nerki.

Warto zaznaczyć, że pH prawidłowego potu dorosłego człowieka utrzymuje się w granicach około 4-6. Ma więc lekko kwaśny odczyn, dzięki czemu tworzy tzw. płaszcz ochronny skóry. Działa antybakteryjnie, ograniczając rozwój drobnoustrojów na powierzchni skóry, co odpowiednio ją zabezpiecza przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi.

Ciekawostką jest, że wydzielina potowa może zawierać związki zapachowe, które mają znaczenie w komunikacji biologicznej (np. feromony). Choć większe znaczenie ma to w świecie zwierząt, ostatnimi czasy coraz więcej mówi się o wpływie feromonów w trakcie szukania idealnego partnera również wśród ludzi.

Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Chlorella w bardzo dokładny sposób oczyszcza organizm, pomaga w likwidacji zaparć, wspiera budowanie naturalnej odporności, wspomaga odmładzanie organizm, przyspiesza regenerację uszkodzonych tkanek, poprawia kondycję organizmu, dodaje sił witalnych, …
Zobacz tutaj ...

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu …
Zobacz tutaj ...

Chlorella i młody jęczmień – oczyszczanie i odchudzanie
Chlorella i młody jęczmień w postaci sproszkowanego soku to w 100% naturalne produkty wysokiej jakości premium. W połączeniu uzupełniają składniki odżywcze i wspomagają oczyszczanie organizmu z zalegających toksyn …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Wolski T., Kędzia B., Farmakoterapia skóry. Cz. 1. Budowa i fizjologia skóry, Post Fitoter 2019; 20(1): 61-67.
2. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.