Aktualizacja: 17 września 2025
Alergia skórna to charakterystyczna reakcja immunologiczna organizmu na bezpośredni kontakt z alergenem (np. metalem, kosmetykiem, związkiem chemicznym w preparatach piorących itd.), czego manifestacją są różnego rodzaju zmiany skórne. Diagnostyką i leczeniem alergii zajmuje się lekarz alergolog, choć w tym przypadku nieocenionym wsparciem może być także leczenie dermatologiczne. Dokładne przyczyny alergii skórnych wciąż nie zostały w pełni poznane.
Spis treści
Alergia skórna – przyczyny
Alergia skórna zwana jest również alergią kontaktową, choć nie zawsze zmiany skórne występują wyłącznie przy kontakcie alergenu ze skórą. Stanowi swoistą nadwrażliwość organizmu na substancje chemiczne o małej masie cząsteczkowej (hapteny) i proteiny, a indukowana jest przez bezpośredni kontakt tych substancji ze skórą. O początku odczynu zapalnego w alergii kontaktowej decyduje rozpoznanie alergenu przez receptor swoistego limfocytu, do czego jednak kluczowe jest pokazanie go limfocytowi przez komórkę reprezentującą antygen. Alergie, w tym również te skórne, współcześnie zalicza się do grona tzw. chorób cywilizacyjnych. Ich częstość występowania w każdej grupie wiekowej konsekwentnie rośnie, jednak wciąż nie do końca wiadomo, dlaczego u niektórych ludzi taka alergia się rozwija, podczas gdy inni pozostają oporni na działanie alergenów – nie wywołują one u nich przykrych reakcji skórnych.
Alergie skórne wywołać mogą przede wszystkim czynniki alergizujące bezpośrednio kontaktujące się z powierzchnią skóry, np. kosmetyki, metale, składniki środków piorących, maści leczniczych, perfum, a nawet odzieży. Tak naprawdę każdy związek chemiczny, w tym ten naturalny, może wywołać skórną reakcję alergiczną. Takimi związkami najczęściej bywają: konserwanty, zapachy, barwniki, alkohol, detergenty, wybielacze, płyny do mycia naczyń, nikiel, chrom, lateks, składniki roślin takich jak bluszcz, pokrzywa, ambrozja. Jednak alergiczne zmiany skórne mogą wystąpić w przebiegu alergii pokarmowych (po spożyciu alergenu pojawia się wówczas wysypka skórna lub świąd skóry), alergii na leki, alergii wziewnych.
Mówiąc w znacznym skrócie, alergia skórna to nadmierna reakcja układu immunologicznego na nieszkodliwą substancję, która zostaje błędnie rozpoznana jako zagrożenie. Wywołuje więc miejscowy lub ogólnoustrojowy stan zapalny, czego konsekwencją jest stan zapalny, świąd, wysypka lub obrzęk oraz wiele innych uciążliwych dolegliwości (niekiedy nie tylko skórnych).
Alergia skórna – objawy
Charakterystyczne objawy alergii skórnej to przede wszystkim:
- wysypka w postaci rozsianych, drobnych, czerwonych plamek lub grudek;
- rumień przebiegający z subiektywnym uczuciem wzrostu ciepłoty ciała oraz z zaczerwienieniem;
- obrzęk o charakterze miejscowym;
- pokrzywka, czyli bąble na skórze powodujące pieczenie i świąd, również przebiegające z zaczerwienieniem;
- egzema.
Jednocześnie u pacjenta wystąpić mogą objawy subiektywne takie jak świąd, nadmierna suchość skóry, patologiczne łuszczenie się naskórka, pieczenie, uczucie palenia. U osób wyjątkowo wrażliwych na dany alergen wystąpić może duszność, stan podgorączkowy, powiększenie węzłów chłonnych, katar sienny, łzawienie oczu. Skrajnym, jednak najpoważniejszym skutkiem alergii bywa wstrząs anafilaktyczny.
Alergia skórna – diagnostyka
Podstawą wstępnego rozpoznania alergii jest wywiad zdrowotny przeprowadzony z pacjentem na temat objawów, czasu ich występowania, stylu życia, diety, stosowanych kosmetyków i leków. Pomaga zawęzić listę potencjalnych alergenów. Jednocześnie lekarz tym samym może wstępnie wykluczyć inne problemy zdrowotne, które dają zbliżone objawy, np. atopowe zapalenie skóry. Następnie wykonuje się bardziej szczegółowe badania, np. takie jak punktowe testy skórne, podczas których na skórę nanosi się krople roztworów alergenów, a następnie delikatnie nakłuwa naskórek, jak również testy płatkowe, w trakcie których na plecy nakleja się plastry z alergenami kontaktowymi (np. nikiel, konserwanty), aby po 48–72 godzinach przeanalizować reakcję skóry. Lekarz może też wykonać testy alergiczne z krwi, oceniające poziom przeciwciał IgE.
Alergia skórna – leczenie
Leczenie alergii skórnej zależy od rodzaju reakcji, jej nasilenia oraz przyczyny. Celem terapii jest złagodzenie objawów, wyeliminowanie kontaktu z alergenem i odbudowa bariery ochronnej skóry. Przede wszystkim dąży się jednak do wyeliminowania alergenu z codziennego życia pacjenta. Jeśli są to orzechy, należy usunąć je z podstawowej diety. Jeśli objawy wywołuje lateks, pacjent powinien pilnować, aby jednorazowe rękawiczki były bezlateksowe oraz aby nie mieć kontaktu z tym materiałem. Wszelką biżuterię z dodatkiem niklu należy zamienić na inne metale, np. złoto czy srebro.
Doraźnie stosuje się leki przeciwhistaminowe, które zmniejszają lub usuwają objawy po kontakcie z alergenem. Maści z glikokortykoidami stosowane są bardzo rzadko, w najcięższych postaciach alergii skórnej, wyłącznie pod kontrolą lekarza. Na co dzień należy szczególnie dbać o kondycję skóry, nawilżając ją, stosując emolienty oraz odbudowując barierę hydrolipidową odpowiednio dobranymi olejami roślinnymi.
Przyczynową metodą leczenia alergii jest immunoterapia swoista, czyli odczulanie. Stosowana jest jednak głównie przy alergiach wziewnych, jednak w niektórych przypadkach może pomóc także przy skórnych objawach. Polega na podawaniu małych dawek alergenu do organizmu, a celem takiej praktyki jest wywołanie odporności układu immunologicznego na nie. Niestety takie leczenie trwa 2-3 lata i wymaga systematyczności oraz konsekwencji ze strony pacjenta.
Bibliografia
- Bartoszak L., Czarnecka-Operacz M., Alergia kontaktowa u dzieci chorych na atopowe zapalenie skóry, Post Dermatol Alergol 2007; XXIV, 3: 120–126.
- Śpiewak R., Alergia kontaktowa – diagnostyka i postępowanie, Alergia Astma Immunologia, 3/2007.
- Narbutt J., Choroby alergiczne skóry, Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2021.
Zostaw komentarz