Wzmożone napięcie mięśniowe

Aktualizacja: 6 czerwca 2025

Wzmożone napięcie mięśniowe określane jest profesjonalnie jako hipertonia. Może przyjmować formę spastyczności lub sztywności, a różnią się one między sobą zarówno przyczynami, jak i obrazem klinicznym. Zgodnie z definicją, wzmożonym napięciem mięśniowym nazywamy stan, w którym mięśnie są nadmiernie napięte w spoczynku, co utrudnia lub ogranicza swobodę ruchów. Innymi słowy mięśnie zaczynają z różnych patologicznych powodów stawiać opór podczas prób poruszania stawami, co może być niekiedy niekomfortowe lub wręcz bolesne. W innych przypadkach może nawet sprawić, że ruch staje się niemożliwy do wykonania.

Wzmożone napięcie mięśniowe – rodzaje

Napięcie mięśni szkieletowych w przebiegu różnych schorzeń narządu ruchu lub po urazach może być prawidłowe, osłabione lub wzmożone. Wzmożenie napięcia mięśniowego może z punktu widzenia klinicznego mieć formę spastyczności lub sztywności:

• spastyczność – przebiega z wygórowaniem odruchu tonicznego mięśnia w odpowiedzi na jego bierne rozciąganie. Ocena kliniczna spastyczności jest trudna i wymaga pewnego doświadczenia w badaniu diagnostycznym. Ilościowo spastyczność ocenia się przy pomocy punktowej skali Ashwortha. Opór mięśniowy rośnie wraz ze wzrostem szybkości rozciągania mięśnia. Charakterystyczny jest też tzw. objaw nożycowy, w którym w trakcie zginania lub prostowania kończyny opór mięśniowy może się nagle zmniejszyć lub zwiększyć, co przypomina działanie scyzoryka;
• sztywność – wyróżnia się stałym, równomiernym oporem mięśniowym podczas całej długości wykonywanego ruchu, niezależnym od jego szybkości. To różni ją od spastyczności, gdzie opór zależy od prędkości ruchu (im szybszy ruch, tym większy efekt spastyczności).

Wskutek stałego, wzmożonego napięcia mięśniowego mięśnie mogą zaczynać przerastać, czyli zwiększają swoją objętość. Jest to efektem nadmiernej, ciągłej pracy. Mimo wzmożonego napięcia, mięśnie objęte patologią są słabe i nie spełniają do końca swojej funkcji.

Wzmożone napięcie mięśniowe – przyczyny

Przyczyny wzmożonego napięcia mięśniowego mogą być różne. Spastyczność jest najczęściej objawem uszkodzenia górnego neuronu ruchowego, natomiast sztywność uszkodzenia dolnego neuronu ruchowego. Możliwe przyczyny spastyczności to:

• udar mózgu;
• urazy głowy (czaszkowo-mózgowe);
• urazy rdzenia kręgowego;
• mózgowe porażenie dziecięce;
• stwardnienie rozsiane;
• stwardnienie zanikowe boczne;
• nowotwory i guzy ośrodkowego układu nerwowego;
• leukodystrofie;
• choroby metaboliczne i genetyczne.

Do sztywności mogą natomiast prowadzić następujące problemy zdrowotne:

• choroba Parkinsona;
• atrofia wieloukładowa;
• zespół sztywności uogólnionej;
• niektóre urazy mózgu i/lub rdzenia kręgowego (choć częstsza jest wówczas jednak spastyczność);
• zatrucia pokarmowe toksynami, jadem.

Oba problemy są bardzo poważne i wymagają leczenia. Należy prowadzić je pod okiem konkretnego specjalisty (najczęściej neurologa) oraz fizjoterapeuty neurologicznego.

Diagnostyka wzmożonego napięcia mięśniowego

W pierwszej kolejności należy odnaleźć przyczyny wzmożonego napięcia mięśniowego. Aby wstępnie je rozpoznać, specjalista wykonuje proste testy kliniczne, np. badanie przy pomocy skali Ashwortha, badanie siły mięśniowej czy ocenę zakresu ruchomości i reakcji mięśni na bodziec zewnętrzny. Następnie, gdy już zidentyfikuje spastyczność lub sztywność, kieruje pacjenta na bardziej szczegółowe badania, np. tomografię komputerową mózgu, badania genetyczne, rezonans magnetyczny kręgosłupa, laboratoryjne badania krwi. Dalsza diagnostyka uzależniona jest głównie od podejrzeń lekarza. W przypadku pacjentów po udarze mózgu lub urazach głowy kluczowe będzie badanie obrazowe głowy, zaś u małych dzieci wykonuje się raczej badania genetyczne.

Wzmożone napięcie mięśniowe –  leczenie

Leczenie powinno być przyczynowe, jeśli tylko jest to możliwe. Należy więc wyciąć guz uciskający na struktury nerwowe, usunąć źródło zatrucia, zmienić leki wywołujące sztywność mięśni jako ich działanie niepożądane, ustabilizować udar mózgu. Wszystko zależy od tego, co wywołało wzmożone napięcie mięśniowe. W wielu przypadkach nie jesteśmy w stanie usunąć przyczyny, co ma miejsce np. w przebiegu chorób przewlekłych. Jednak wówczas dąży się do ustabilizowania takiej choroby oraz wdraża się leczenie fizjoterapeutyczne, mające na celu zmniejszanie napięć mięśniowych, wzmacnianie mięśni, utrzymywanie ich właściwego tonusu oraz dbanie o pełną ruchomość w stawach. Poprawia to jakość życia pacjenta każdego dnia, pozwala mu pozostać aktywnym fizycznie oraz zmniejsza odczuwane przykre dolegliwości.

Kolagen do picia na stawy i skórę
Kolagen bioalgi to aż 97% hydrolizowanego kolagenu o wysokiej biodostępności. Opatentowana formuła przyczynia się do łagodzenia objawów istniejących już chorób stawów, a dodatkowo uzupełnia niedobory kolagenu w organizmie. Wpływa też na stan skóry …
Zobacz tutaj ...

Kapsułki z kwasem hialuronowym
Kwas hialuronowy decyduje nie tylko o jędrnej i gładkiej skórze, ale także jest głównym składnikiem płynu stawowego i pełni funkcję „smaru” przy wykonywaniu ruchu redukując ból w stawach. Jego głównym zadaniem jest regulacja zawartości wody w przestrzeni
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Olchowik B., Sobaniec W., Sołowiej E., Sobaniec P., Aspekty kliniczne zwalczania spastyczności, Neurologia Dziecięca, 18/2009.
2. Kmieć T., Spastyczność – leczenie farmakologiczne, Opieka Paliatywna nad Dziećmi, XVI/2008.
3. Witkowski D., Pawełczyk M., Jóźwik K., Klimek A., Ciepłucha J., System diagnostyczny napięcia mięśni kończyn dolnych u pacjentów z chorobami układu nerwowego.
4. Wojtyczek Ł., Zaburzenia czynnościowe w układzie mięśniowym, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2005, 1, 77–80.