Wnętrostwo

Wnętrostwo to wada rozwojowa polegająca na niezstąpieniu jednego lub obu jąder do moszny. Jest to jedno z najczęstszych zaburzeń u noworodków płci męskiej i może prowadzić do poważnych konsekwencji, jeśli nie zostanie odpowiednio leczone. Problem powinien zostać zdiagnozowany możliwie najwcześniej, w ciągu pierwszych miesięcy po narodzinach dziecka.

Wnętrostwo – przyczyny

Jądra, pełniące rolę gonady i gruczołu wydzielania wewnętrznego, rozpoczynają rozwój około 5. tygodnia życia zarodkowego. W kolejnych tygodniach i miesiącach rozwojowi jądra towarzyszy jego migracja w kierunku przyszłej moszny. Proces zstępowania przebiega w 4 fazach:

1. przemieszczania jąder w kierunku brzusznym;
2. przemieszczanie w kierunku kanału pachwinowego;
3. wędrówka w kanale pachwinowym;
4. ustabilizowanie położenia w mosznie.

Zstępowanie jąder przez kanał pachwinowy ma swój początek z reguły około 20. tygodnia życia płodowego w momencie, kiedy masa jądra osiąga około 120 mg. Ruch jąder ku nasadzie moszny trwa, w optymalnych warunkach, 3–4 tygodnie i przebiega niezależnie po obu stronach. Moszna tworzy się najczęściej w 8. miesiącu życia wewnątrzmacicznego. W tym czasie jądra powinny osiągnąć nasady moszny (około 32–35 tygodnia życia wewnątrzmacicznego). Jeśli którykolwiek z wymienionych etapów zostanie zaburzony, dojdzie do powstania tzw. wnętrostwa. Wśród przyczyn tej patologii można wyróżnić 4 główne grupy:

• hormonalne – niedobór gonadotropin przysadkowych, niedobór gonadotropiny łożyskowej, nieprawidłowa synteza, wydzielanie i działanie testosteronu, zaburzona czynność nerwu płciowo-udowego nadzorującego czynność jądrowodu;
• anatomiczne – nieprawidłowości w unerwieniu jądrowodu i dźwigacza jądra przez nerw płciowo-udowy, brak lub nieprawidłowe połączenia jądra z najądrzem, brak jądrowodu, krótkie struktury powrózka nasiennego;
• naczyniowe – prowadzić mogą do atrofii nerwu płciowo-udowego, jądrowodu czy jądra lub wyraźnie zakłócać migrację jądra;
• mieszane – dowolna kombinacja powyższych czynników.

Warto zaznaczyć, że do powyższych czynników predysponują między innymi: choroby przewlekłe matki (np. cukrzyca), palenie papierosów i picie alkoholu przez ciężarną, wcześniactwo, zaburzenia hormonalne ciężarnej lub przyjmowanie przez nią niektórych leków.

Wnętrostwo – objawy

Charakterystyczne i najważniejsze objawy sugerujące wnętrostwo to:

• brak jądra w mosznie – jedno lub oba jądra nie są wyczuwalne w worku mosznowym;
• asymetria moszny – moszna może wyglądać na spłaszczoną lub mniej rozwiniętą po stronie, gdzie jądro nie zstąpiło;
• wyczuwalne jądro w kanale pachwinowym lub jamie brzusznej – w niektórych sytuacjach jądro można wyczuć w okolicy pachwinowej i jest to wówczas tzw. wnętrostwo pachwinowe;
• brak objawów bólowych – wnętrostwo z reguły nie powoduje bólu, ale może prowadzić do powikłań, które są bolesne (np. skręt jądra);
• zaburzenia hormonalne lub rozwojowe – w przypadku obustronnego wnętrostwa mogą wystąpić objawy niedoboru testosteronu, opóźnione dojrzewanie płciowe lub nieprawidłowy rozwój narządów płciowych.

Wnętrostwo najczęściej diagnozuje się tuż po urodzeniu dziecka lub jeszcze w pierwszych miesiącach życia. W przypadku wcześniaków występuje częściej – jądra mogą zstąpić później, ale jeśli nie nastąpi to do 6. miesiąca życia, problem z całą pewnością wymaga dalszej diagnostyki.

Wnętrostwo – leczenie

Leczenie zachowawcze jest postępowaniem z wyboru we wszystkich przypadkach z wyłączeniem jąder przemieszczonych oraz wyraźnych sugestii wad anatomicznych. Podejmowane próby stosowania gonadotropin dają szansę na pozytywny efekt wyłącznie w razie zaistnienia następujących hormonalnych przyczyn zjawiska: zaburzenia czynności osi podzwgórze–przysadka–gonada w okresie płodowym, niedobór gonadotropin łożyskowych, częściowa niewydolność receptora androgenowego, umiarkowane zaburzenia syntezy testosteronu.

Z kolei do leczenia operacyjnego kwalifikują się te przypadki, w których stwierdzono obecność anatomicznych przyczyn zaburzeń migracji, obecność typowych wad rozwojowych sugerujących przyczyny anatomiczne, jak również w których identyfikuje się brak efektów leczenia zachowawczego.

Bibliografia

1. Oszukowska E., Słowikowska-Hilczer J., Wolski J., Kula P., Sosnowski M., Kula K., Chirurgia w andrologii, Chirurgia Polska 2006, 8, 3, 207–222.
2. Kołłątaj W., Szewczyk L., Niezstąpione jądra – kontrowersje i fakty, Endokrynologia Pediatryczna, 3/2004.
3. Bagłaj M., Chrzan R., Gołębiewski A., i inni, Wnętrostwo – postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych, Przegląd Pediatryczny, 2/2023.