Chrząstka stawowa

Aktualizacja: 30 października 2025

Chrząstka stawowa (łac. cartilago articularis) to gładka, elastyczna i odporna tkanka, która pokrywa końce kości w obrębie stawów. Dzięki niej ruchy naszych stawów są płynne, a tarcie między powierzchniami kostnymi minimalne. Chrząstka stawowa pełni również funkcję amortyzatora, chroniąc stawy przed skutkami codziennych obciążeń. Jej uszkodzenie lub stopniowe ścieranie prowadzi do bólu, sztywności i ograniczenia ruchomości. To typowe objawy m.in. dla choroby zwyrodnieniowej stawów. Z tego względu niezwykle ważne jest, aby odpowiednio dbać o kondycję chrząstki stawowej poprzez prawidłową dietę, aktywność fizyczną i stosowanie naturalnych substancji wspierających jej regenerację, m.in. kwas hialuronowy i kolagen.

Spis treści

Chrząstka stawowa – charakterystyka
Chrząstka stawowa – budowa
Chrząstka stawowa – funkcje

Chrząstka stawowa – charakterystyka

Grubość chrząstki stawowej jest różna i to nie tylko w poszczególnych stawach, ale i w różnych miejscach tego samego stawu. Zależy to głównie od tarcia w stawie, a uważane dawniej ciśnienie nie jest ani głównym, ani wyłącznym czynnikiem. Najgrubsza warstwa chrzęstna, rzędu około 6 mm, lokalizuje się w strzałkowej listewce rzepki. Z kolei najmniejsza grubość chrzęstna wynosi jedynie 0,2 mm. Warto też podkreślić, że chrząstka stawowa w obrębie panewek jest z reguły miększa niż chrząstka stawowa główek stawowych.

Wytrzymałość chrząstki stawowej na ciśnienie oraz rozciąganie jest wiele razy mniejsza, niż ma to miejsce w przypadku kości. Jednak pomimo tego chrząstka opiera się silnemu tarciu, co ma miejsce w trakcie poruszania się, tym samym bardzo słabo ulega zużyciu. Zawdzięcza to swojej gładkości i sprężystości. Co więcej, chrząstka stawowa ma tendencję do wzmacniania się i zgrubienia w momencie jej obciążenia. Dlatego też tak często podkreśla się, że sport i systematyczna aktywność fizyczna są niezbędne do zachowania zdrowia i właściwej kondycji chrząstek stawowych.

Faktyczna regeneracja chrząstek stawowych nie jest możliwa. Może jedynie wytworzyć się zastępcza tkanka chrzęstna włóknista. Wszystko dlatego, że chrząstka stawowa nie posiada ochrzęstnej, czyli cienkiej błony ją pokrywającej, z której mogłaby postępować regeneracja. Ciekawostką jest natomiast, że kształt powierzchni stawowych jest dziedziczny i zaczyna zaznaczać się już od czwartego do szóstego tygodnia życia płodowego, jeszcze zanim rozpoczną się jakiekolwiek ruchy ciała.

Chrząstka stawowa – budowa

Chrząstka stawowa zbudowana jest z tkanki chrzęstnej szklistej, która pokrywa powierzchnie stawowe kości, umożliwiając ich gładki ruch i amortyzację. Nie posiada naczyń krwionośnych ani ochrzęstnej, co ogranicza jej zdolność do regeneracji. Cechy charakterystyczne chrząstek stawowych można przedstawić w skrócie w następujący sposób:

tkanka tworząca chrząstkę stawową – jest to głównie gładka, elastyczna i odporna na ścieranie tkanka chrzęstna szklista. W wyjątkowych przypadkach może być zbudowana z chrząstki włóknistej (np. staw skroniowo-żuchwowy);
brak ochrzęstnej – chrząstka stawowa nie jest pokryta ochrzęstną (błoną odżywiającą chrząstkę), co sprawia, że po zakończeniu wzrostu organizmu nie ma zdolności do samodzielnej regeneracji. Wszelkie jej uszkodzenia są nieodwracalne, choć ostatnimi czasy podejmuje się próby uzupełniania pourazowych ubytków chrząstki, np. na powierzchniach chrzęstnych stawu kolanowego (tzw. autocart);
brak naczyń krwionośnych i nerwów – chrząstka stawowa odżywiana jest przez dyfuzję z płynu stawowego. Dzięki temu nie przewodzi bólu, ale jej uszkodzenie może prowadzić do bólu stawu poprzez podrażnienie innych struktur;
warstwowa struktura – chrząstka stawowa składa się z kilku warstw: powierzchniowa (najcieńsza, odpowiada za poślizg), środkowa (zawiera więcej proteoglikanów, zapewnia elastyczność), głęboka (przylega do warstwy zwapniałej, łączy się z kością);
grubość – w zależności od lokalizacji może mieć od 1 do 5-6 mm grubości. Najgrubsza występuje w stawie kolanowym.

Budowa i fizjologia chrząstki stawowej na przestrzeni lat została bardzo dobrze poznana.

Chrząstka stawowa – funkcje

Chrząstka stawowa odpowiada przede wszystkim za amortyzację. Chroni stawy przez zbędnym i nadmiernym tarciem, obciążeniem mechanicznym, uszkodzeniem, przeciążeniem, drganiami, uderzeniami. Dodatkowo odpowiada za poślizg powierzchni stawowych względem siebie, tym samym umożliwiając płynny ruch stawów bez ich zużywania się.

Zobacz również: Suplementacja kolagenu na stawy.

Jeśli jest zbudowana prawidłowo, rozkłada obciążenia w stawie tak, aby było symetryczne. Uszkodzenie chrząstki stawowej prowadzi do bólu, ograniczenia ruchomości i choroby zwyrodnieniowej stawów. Ze względu na ograniczoną zdolność regeneracji, leczenie często wymaga interwencji medycznej, np. przeszczepów, terapii komórkami macierzystymi lub endoprotezoplastyki.

Polecane produkty

Kolagen do picia na stawy i skórę
Kolagen bioalgi to aż 97% hydrolizowanego kolagenu o wysokiej biodostępności. Opatentowana formuła przyczynia się do łagodzenia objawów istniejących już chorób stawów, a dodatkowo uzupełnia niedobory kolagenu w organizmie. Wpływa też na stan skóry …
Zobacz tutaj ...

Kapsułki z kwasem hialuronowym
Kwas hialuronowy decyduje nie tylko o jędrnej i gładkiej skórze, ale także jest głównym składnikiem płynu stawowego i pełni funkcję „smaru” przy wykonywaniu ruchu redukując ból w stawach. Jego głównym zadaniem jest regulacja zawartości wody w przestrzeni
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
Traczyk W., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
Ciszek B., Morfologia i funkcja chrząstki stawowej, Acta Clinica, 1/2001.