Substancje psychoaktywne

Aktualizacja: 22 października 2025

Substancje psychoaktywne to związki chemiczne, które wpływają na ośrodkowy układ nerwowy (OUN), zmieniając nastrój, świadomość, percepcję, zachowanie lub funkcje poznawcze. Często są stosowane w kontekście narkotycznym, jednak mają ogromne znaczenie również dla współczesnej medycyny, na przykład jako środki znieczulające.

Substancje psychoaktywne – charakterystyka

Substancje psychoaktywne to takie związki chemiczne, które oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy, modulując jego pracę oraz wpływając na odczucia człowieka, jego emocje i niekiedy zachowania. Wywołują zarówno objawy subiektywne, jak i obiektywne, które można zmierzyć w trakcie badań lekarskich.

Wyróżniamy następujące grupy substancji psychoaktywnych:

• depresanty – związki tłumiące odpowiedź ośrodkowego układu nerwowego, wykazujące właściwości przeciwlękowe, uspokajające, nasenne. Przykładami są: alkohol etylowy, benzodiazepiny (np. diazepam, alprazolam), barbiturany, opioidy (morfina, heroina, fentanyl, kodeina), GHB (tzw. „pigułka gwałtu”);
• stymulanty – związki pobudzające aktywność ośrodkowego układu nerwowego, mogące wywoływać euforię, radość, uczucie ekscytacji i szczęścia. Przykładami są: amfetamina, metamfetamina, kofeina, nikotyna, kokaina, MDMA (ecstasy);
• halucynogeny – związki zmieniające percepcję rzeczywistości, wywołujące halucynacje wzrokowe, słuchowe, zaburzenia czasu i jaźni. Przykładami są: LSD, psylocybina (grzyby halucynogenne), meskalina (kaktus pejotl);
• kannabinoidy – działają przez receptory endokannabinoidowe, w efekcie czego wywołują odprężenie, zmianę percepcji oraz zwiększenie apetytu. Przykładami są: CBD, THC, haszysz;
• dysocjanty – wywołują subiektywne uczucie oddzielenia umysłu od ciała. Przykładami są: ketamina, PCP.

Substancjami psychoaktywnymi mogą być również lakiery, kleje, benzyna, rozpuszczalniki i inne płyny czy substancje przemysłowe, chemiczne i mechaniczne, które przy przypadkowym wdychaniu mogą wywoływać objawy zbliżone do objawów stosowania substancji psychoaktywnych.

Substancje psychoaktywne – uzależnienia

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 1969 roku, uzależnienie od substancji psychoaktywnych jest to psychiczny, a niekiedy fizyczny stan wynikający z interakcji miedzy żywym organizmem, a daną substancją, charakteryzujący się zmianami zachowania i innymi reakcjami, do których należy konieczność przyjmowania leku w sposób ciągły lub okresowy, w celu doświadczenia jego wpływu na psychikę, a niekiedy, aby uniknąć przykrych objawów towarzyszących jego brakowi. Tolerancja może wystąpić, ale nie musi.

Niestety w dzisiejszych czasach temat uzależnień i narkomanii jest sporym problemem. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych polega na utracie kontroli nad przyjmowaniem substancji, mimo świadomości ich szkodliwości. Substancje psychoaktywne działają na tzw. układ nagrody w mózgu: zwiększają wydzielanie dopaminy, a także dają uczucie przyjemności, ulgi, euforii.

Niestety uszkadzają wiele narządów wewnętrznych (w tym wątrobę, nerki, mózg, serce, żołądek), prowadzą do wzrostu ryzyka groźnych infekcji, bezsenności, depresji, psychoz, stanów lękowych, zaburzeń osobowości. Wiążą się z ryzykiem przedawkowania i śmierci, negatywnie wpływają na życie zawodowe i prywatne. Każde uzależnienie wymaga profesjonalnego leczenia, nierzadko w wyspecjalizowanym ośrodku.

Zobacz również: Uzależnienie od narkotyków.

Substancje psychoaktywne w medycynie

Substancje psychoaktywne znajdują zastosowanie także w medycynie, głównie w farmakoterapii. Ich działanie wykorzystuje się wyłącznie w ściśle kontrolowanych dawkach i warunkach, na podstawie recepty lub za zgodą lekarza. Zazwyczaj jest to w sytuacjach, gdy nie ma skuteczniejszych alternatyw terapeutycznych. Przykładowo opioidy stosuje się w leczeniu silnego bólu pooperacyjnego lub nowotworowego, natomiast benzodiazepiny wykorzystuje się między innymi w terapii lęków oraz zaburzeń snu.

Spirulina bioalgi - kompletne wzmocnienie i oczyszczenie organizmu
Hodowla Spiruliny bioalgi mieści się na Tajwanie, wysoko w górach, w miejscu stałego nasłonecznienia (śr. temp. to 25 st. C). Nie naraża to na stres oksydacyjny komórek Spiruliny. Dlatego zachowuje ona bardzo wysokie stężenie składników odżywczych
Zobacz tutaj ...

Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Chlorella w bardzo dokładny sposób oczyszcza organizm, pomaga w likwidacji zaparć, wspiera budowanie naturalnej odporności, wspomaga odmładzanie organizm, przyspiesza regenerację uszkodzonych tkanek, poprawia kondycję organizmu, dodaje sił witalnych, …
Zobacz tutaj ...

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Michalczyk Z., Zażywanie substancji psychoaktywnych w okresie dorastania, Warszawa 2018.
2. Malczewski A., Substancje psychoaktywne – postawy i zachowania. Wyniki ostatnich badań, Uzależnienia, 2/2020.
3. Pisarska A., Moskalewicz J., Corazza O., i inni, Nowe substancje psychoaktywne – wiedza i doświadczenia polskiej młodzieży, Alkoholizm i Narkomania 2013, Tom 26, nr 3, 275–294.