Aktualizacja: 26 września 2025
Kwas elaidynowy to organiczny związek chemiczny należący do grona jednonienasyconych kwasów tłuszczowych Omega 9. O ile kwasy Omega 3, Omega 6 i większość kwasów Omega 9 są w codziennej diecie człowieka bardzo ważne, o tyle spożywanie w nadmiarze kwasu elaidynowego zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i nie tylko. Warto więc dbać o zbilansowaną i zdrową dietę każdego dnia.
Spis treści
Kwas elaidynowy – charakterystyka
Kwas elaidynowy to organiczny związek chemiczny o wzorze sumarycznym C18H34O2 i masie molowej 282,46 g/mol. Jest trans-izomerem kwasu oleinowego, również zaliczanego do grona jednonienasyconych kwasów tłuszczowych Omega 9. Oznacza to, że jego wiązanie podwójne ma konfigurację trans, a nie cis jak w przypadku naturalnego kwasu oleinowego. Temperatura topnienia kwasu elaidynowego wynosi około 45 stopni Celsjusza, zaś temperatura wrzenia – około 288 stopni Celsjusza. Po wyizolowaniu związek ten przyjmuje formę białego, krystalicznego proszku. Bardzo dobrze rozpuszcza się w etanolu.
Kwas elaidynowy znaleźć można głównie w utwardzonych tłuszczach roślinnych, np. w margarynach. Także we wszystkich produktach wysoko przetworzonych (np. gotowych daniach do odgrzania, fast-foodach, słodyczach, chipsach, słonych przekąskach), które w swoim składzie zawierają tłuszcze trans. Poprzez katalityczne uwodornienie (przyłączenie dwóch atomów wodoru do wiązania podwójnego) kwas oleinowy przechodzi w kwas stearynowy. Reakcja ta nazywana jest „utwardzaniem tłuszczu”.
Pod względem chemicznym kwas elaidynowy ma pewne charakterystyczne dla siebie cechy. Przede wszystkim wchodzi w reakcje z wodorotlenkami, jednak również ma zdolność odbarwiania wody bromowej i KMnO4, co potwierdza jego nienasyconą naturę. Związek ten ciemnieje w powietrzu, ponieważ przechodzi reakcję utleniania.
Kwas elaidynowy – wpływ na zdrowie człowieka
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rekomenduje ograniczenie spożycia tłuszczów trans do mniej niż 1% dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Dlatego też można szybko wyciągnąć wnioski, że spożycie kwasu elaidynowego nie jest niezbędne do życia, jak w przypadku kwasów Omega 3, a wręcz może stać się w nadmiarze szkodliwe. Spożycie tłuszczów trans, w tym kwasu elaidynowego, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, miażdżycy, cukrzycy typu 2 i stanów zapalnych, co zostało niejednokrotnie potwierdzone badaniami klinicznymi.
Trans-izomery, w tym kwas elaidynowy, mogą być wbudowywane w błony komórkowe zamiast naturalnych kwasów tłuszczowych, co zaburza ich przepuszczalność, płynność i funkcje biologiczne. Wpływa to negatywnie na wszystkie reakcje na poziomie komórkowym. Dodatkowo wpływają negatywnie na produkcję eikozanoidów – substancji regulujących procesy zapalne, ciśnienie krwi i funkcje odpornościowe. Zwiększa się podatność organizmu na infekcje oraz na rozwój chorób autoimmunologicznych, u podłoża których leżą nagłe, niekontrolowane procesy zapalne i immunologiczne. Udowodniono, że długotrwałe spożywanie tłuszczów trans zwiększa ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe.
Kwas elaidynowy w diecie człowieka
Aby zmniejszyć i maksymalnie ograniczyć spożycie omawianego związku, należy:
- unikać produktów z częściowo utwardzonymi olejami;
- ograniczać spożycie fast foodów i żywności wysoko przetworzonej;
- wybierać naturalne tłuszcze;
- gotować w domu;
- kupować produkty z oznaczeniem „bez tłuszczów trans”;
- unikać wielokrotnego smażenia na tym samym oleju, ponieważ wysoka temperatura może prowadzić do powstawania izomerów trans, w tym kwasu elaidynowego.
Zdrowa i zbilansowana dieta jest bardzo ważna, aby zachować zdrowie fizyczne i psychiczne.
Bibliografia
- Mrzigod J., Nowakowski J., Podręczny słownik chemiczny, Wydawnictwo Videograf, Katowice 2004.
- Solomons T., Fryhle C., Snyder S., Chemia organiczna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2022.
Zostaw komentarz