Kwas elaidynowy

Aktualizacja: 29 września 2025

Kwas elaidynowy to organiczny związek chemiczny należący do grona jednonienasyconych kwasów tłuszczowych Omega 9. O ile kwasy Omega 3, Omega 6 i większość kwasów Omega 9 są w codziennej diecie człowieka bardzo ważne, o tyle spożywanie w nadmiarze kwasu elaidynowego zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i nie tylko. Warto więc dbać o zbilansowaną i zdrową dietę każdego dnia.

Kwas elaidynowy – charakterystyka

Kwas elaidynowy to organiczny związek chemiczny o wzorze sumarycznym C18H34O2 i masie molowej 282,46 g/mol. Jest trans-izomerem kwasu oleinowego, również zaliczanego do grona jednonienasyconych kwasów tłuszczowych Omega 9. Oznacza to, że jego wiązanie podwójne ma konfigurację trans, a nie cis jak w przypadku naturalnego kwasu oleinowego. Temperatura topnienia kwasu elaidynowego wynosi około 45 stopni Celsjusza, zaś temperatura wrzenia około 288 stopni Celsjusza. Po wyizolowaniu związek ten przyjmuje formę białego, krystalicznego proszku. Bardzo dobrze rozpuszcza się w etanolu.

Kwas elaidynowy znaleźć można głównie w utwardzonych tłuszczach roślinnych, np. w margarynach. Także we wszystkich produktach wysokoprzetworzonych (np. gotowych daniach do odgrzania, fast-foodach, słodyczach, chipsach, słonych przekąskach), które w swoim składzie zawierają tłuszcze trans. Poprzez katalityczne uwodornienie (przyłączenie dwóch atomów wodoru do wiązania podwójnego) kwas oleinowy przechodzi w kwas stearynowy. Reakcja ta nazywana jest „utwardzaniem tłuszczu”.

Pod względem chemicznym kwas elaidynowy ma pewne charakterystyczne dla siebie cechy. Przede wszystkim wchodzi w reakcje z wodorotlenkami, jednak również ma zdolność odbarwiania wody bromowej i KMnO4, co potwierdza jego nienasyconą naturę. Związek ten ciemnieje w powietrzu, ponieważ przechodzi reakcję utleniania.

Kwas elaidynowy – wpływ na zdrowie człowieka

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rekomenduje ograniczenie spożycia tłuszczów trans do mniej niż 1% dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Dlatego też można wyciągnąć wnioski, że spożycie kwasu elaidynowego nie jest niezbędne do życia, jak w przypadku kwasów Omega 3, a wręcz może stać się w nadmiarze szkodliwe. Spożycie tłuszczów trans, w tym kwasu elaidynowego, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, miażdżycy, cukrzycy typu 2 i stanów zapalnych, co zostało niejednokrotnie potwierdzone badaniami klinicznymi.

Trans-izomery, w tym kwas elaidynowy, mogą być wbudowywane w błony komórkowe zamiast naturalnych kwasów tłuszczowych, co zaburza ich przepuszczalność, płynność i funkcje biologiczne. Wpływa to negatywnie na wszystkie reakcje na poziomie komórkowym. Dodatkowo wpływają negatywnie na produkcję eikozanoidów – substancji regulujących procesy zapalne, ciśnienie krwi i funkcje odpornościowe. Zwiększa się podatność organizmu na infekcje oraz na rozwój chorób autoimmunologicznych, u podłoża których leżą nagłe, niekontrolowane procesy zapalne i immunologiczne. Udowodniono, że długotrwałe spożywanie tłuszczów trans zwiększa ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe.

Kwas elaidynowy w diecie człowieka

Aby zmniejszyć i maksymalnie ograniczyć spożycie omawianego związku, należy:

• unikać produktów z częściowo utwardzonymi olejami;
• ograniczać spożycie fast-foodów i żywności wysokoprzetworzonej;
• wybierać naturalne tłuszcze;
• gotować w domu;
• kupować produkty z oznaczeniem „bez tłuszczów trans”;
• unikać wielokrotnego smażenia na tym samym oleju, ponieważ wysoka temperatura może prowadzić do powstawania izomerów trans, w tym kwasu elaidynowego.

Zdrowa i zbilansowana dieta jest bardzo ważna, aby zachować zdrowie fizyczne i psychiczne.

Omega 3 – czysty roślinny olej z Pachnotki zwyczajnej
Omega 3 to naturalny produkt zawierający w swoim składzie czysty, roślinny olej, z pełniącymi istotną rolę w odżywianiu człowieka kwasami tłuszczowymi Omega 3. Stanowi wsparcie dla mózgu i odpowiada za jego prawidłową pracę. Dodatkowo wspiera odporność
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Mrzigod J., Nowakowski J., Podręczny słownik chemiczny, Wydawnictwo Videograf, Katowice 2004.
2. Solomons T., Fryhle C., Snyder S., Chemia organiczna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2022.