Aktualizacja: 17 kwietnia 2024
Pierwiosnek lekarski to popularna w Polsce roślina z rodziny pierwiosnkowatych, występująca praktycznie w całej Europie oraz w zachodniej i środkowej Azji. Wyróżnia się przyjemnymi, żółtymi kwiatkami, przez co chętnie uprawia się ją w przydomowych ogródkach. Mało kto zdaje sobie jednak sprawę, że ma ona cenione właściwości lecznicze, które dawniej chętnie wykorzystywano w ziołolecznictwie.
Spis treści
Pierwiosnek lekarski – charakterystyka
Większości osób pierwiosnek kojarzy się głównie z rośliną, której złociste kwiaty są jedną z oznak nadchodzącej wiosny. Mało kto wie, że poza walorami estetycznymi ma ona wiele właściwości
leczniczych wykorzystywanych od dziesięcioleci. Pierwiosnek lekarski jest rośliną wieloletnią (byliną) o krótkim kłączu z licznymi korzeniami. Wyróżnia się bezlistną, gęsto owłosioną łodygą, której wysokość może dochodzić nawet do 40-50 cm. Kończy się baldaszkiem żółtych, charakterystycznych kwiatków. Liście pierwiosnka zebrane są w gęstą rozetę i mają jajowaty kształt.
Surowcem leczniczym są głównie wysuszone kwiaty wraz z kielichami zbierane wiosną oraz wysuszone kłącza lub korzenie zbierane jesienią. Przyrządzać z nich można okłady, napary, wywary, wyciągi, a także odwary. Ze świeżych kwiatów sporządzić można hydrolat roślinny mający zastosowanie w kosmetologii, jednak nie jest on aż tak popularny.
Pierwiosnek lekarski – skład
W korzeniach pierwiosnka lekarskiego znaleźć można przede wszystkim:
- saponiny (do 12%): prymulasaponina A, nazywana także kwasem prymulowym, protoprymulagenina A, prywerogenina;
- glikozydy fenolowe: prymulaweryna, prymweryna;
- olejek eteryczny;
- cukry, m.in. arabinoza, sedoheptuloza, ksyloza, glukoza, galaktoza, ramnoza oraz kwas glukuronowy i wolemitol (alkohol cukrowy).
Kwiaty pierwiosnka wyróżniają się natomiast stosunkowo zbliżonym składem związków bioaktywnych, z tą różnicą, że są uboższe w saponiny, zawierają dodatkowo sporą ilość flawonoidów oraz występują w nich (choć w stosunkowo małych ilościach) karotenoidy, chinony i garbniki. Do najważniejszych flawonoidów występujących w kwiatach pierwiosnka zalicza się: apigeninę, izoramnetynę, kemferol, luteolinę, kwercetynę oraz ich glikozydy.
Pierwiosnek lekarski – właściwości lecznicze
Preparaty otrzymywane z kwiatu lub korzenia pierwiosnka wykazują właściwości sekretolityczne (upłynniające zalegającą wydzielinę) oraz sekretomotoryczne (pobudzające odruch kaszlu). W związku z tym bardzo często wchodzą w skład mieszanek o działaniu wykrztuśnym i są powszechnie wykorzystywane w leczeniu nieżytów górnych dróg oddechowych oraz astmy oskrzelowej. Preparaty z kwiatów mają działanie łagodniejsze niż te przyrządzane z korzeni. Pierwiosnek lekarski ma ponadto delikatne działanie przeciwzapalne, napotne, moczopędne oraz uspokajające. Sprawia to, że jego wykorzystanie może dotyczyć rozmaitych dziedzin medycyny i różnych problemów zdrowotnych. Przykładowe zastosowanie tej rośliny to wspomaganie terapii:
- zaburzeń nerwowych;
- bólów głowy;
- stanów zapalnych dróg moczowych;
- przeziębień.
Pierwiosnek ma działanie przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne, zwłaszcza w stosunku do Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Candida albicans, Trichomonas maenagrophytes oraz Aspergillus niger. Mechanizm działania przeciwzapalnego rośliny się głównie na hamowaniu aktywności enzymów biorących udział w reakcji zapalnej (m.in. fosfolipaza A2, cyklooksygenaza, lipooksygenaza, syntaza tlenku azotu, elastaza). Działanie napotne obserwuje się wyłącznie w przypadku preparatów i naparów z kwiatu pierwiosnka, za co odpowiadają obecne w nich flawonoidy.
Pierwiosnek lekarski – czy jest bezpieczny?
Pierwiosnek lekarski to roślina silnie działająca, dlatego należy stosować ją z umiarem. W innym razie może powodować podrażnienie błony śluzowej żołądka i jelit, nudności, wymioty i biegunkę. Zalecana jednorazowa dawka wynosi 1 g, zaś dziennie nie należy przekraczać wartości 4 g. W przypadku korzenia dawki są odpowiednio niższe i wynoszą: 0,5 g dla dawki jednorazowej i do 1,5 g dla dawki dziennej. Przy stosowaniu bezpośrednio na skórę pierwiosnek może wywoływać reakcję alergiczną, dlatego zawsze warto wcześniej wykonać próbę uczuleniową.
Omega 3 – czysty roślinny olej z Pachnotki zwyczajnejOmega 3 to naturalny produkt zawierający w swoim składzie czysty, roślinny olej, z pełniącymi istotną rolę w odżywianiu człowieka kwasami tłuszczowymi Omega 3. Stanowi wsparcie dla mózgu i odpowiada za jego prawidłową pracę. Dodatkowo wspiera odporność
Zobacz tutaj ...
Bibliografia
- Morozowska M., Przebieg owocowania i ocena produkcyjności nasiennej roślin pierwiosnka lekarskiego na naturalnych stanowiskach w Wielkopolsce, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, 1999.
- Zielińska-Pisklak M., Szeleszczuk Ł., Pierwiosnek nie tylko zwiastun wiosny!, Lek w Polsce, 13/2023.
Zostaw komentarz