Kolagen do picia
Kolagen do picia

Aktualizacja: 26 czerwca 2023

Autonomiczny układ nerwowyAutonomiczny układ nerwowy (AUN, łac. systema nervosum autonomicum, inaczej: układ nerwowy wegetatywny) steruje istotnymi dla życia procesami fizjologicznymi, takimi jak m.in. krążenie krwi, napięcie mięśni, trawienie czy oddychanie. Stanowi część układu nerwowego, której nie jesteśmy w stanie samodzielnie kontrolować. Przebiegają bez udziału naszej woli. Zaburzenia czynności układu autonomicznego są poważnym wyzwaniem dla współczesnej medycyny i lekarzy neurologów.

Autonomiczny układ nerwowy – budowa

Podstawowy podział wyróżnia przywspółczulny oraz współczulny autonomiczny układ nerwowy. Ośrodkami układu przywspółczulnego są:

  • nerwy czaszkowe – III, VII, IX oraz X;
  • jądro pośrednio-przyśrodkowe S2-S4.

Z kolei ośrodkiem układu współczulnego jest jądro pośrednio-boczne C8-L2/L3. Narządami wykonawczymi (czyli tak zwanymi efektorami) unerwianymi przez autonomiczny układ nerwowy są natomiast mięśnie gładkie narządów wewnętrznych i naczyń krwionośnych, mięsień sercowy oraz gruczoły wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego. Pośrednio efektory również zalicza się do autonomicznego układu nerwowego.

Omawiając budowę warto wyróżnić neurony dośrodkowe (drogi aferentne) oraz neurony odśrodkowe (drogi eferentne), czyli wykonawcze. Drogi aferentne przewodzą impulsy z receptorów narządów wewnętrznych i naczyń krwionośnych do ośrodków autonomicznych. Natomiast drogi eferentne stanowią obwodową część układu nerwowego. Są to włókna autonomiczne, przewodzące impulsy od ośrodków autonomicznych do efektorów. Za kontrolę czynności autonomicznych narządów wewnętrznych odpowiada przede wszystkim podwzgórze, które z kolei jest nadzorowane przez układ limbiczny. Zaburzenia ośrodkowej regulacji autonomicznej mogą się wyrażać poprzez przyśpieszone tętno, gorączkę, otyłość, zaburzenia czynności seksualnych i wiele innych.

Układ przywspółczulny a układ współczulny – działanie

Działanie obu układów znacznie się od siebie różni. Co więcej, jest ono przeciwstawne. Układ przywspółczulny odpowiada między innymi za:

  • zwężanie źrenic;
  • pobudzanie wydzielania w gruczołach ślinowych i trawiennych;
  • intensyfikację procesów trawienia;
  • zwężenie światła oskrzeli;
  • stymulację syntezy insuliny w trzustce;
  • spadek ciśnienia tętniczego;
  • zwolnienie akcji serca;
  • rozszerzenie naczyń krwionośnych;
  • rozkurcz zwieracza pęcherza moczowego.

Są to wszystkie zjawiska, które toczą się w organizmie człowieka podczas spoczynku i relaksacji.

Jeśli natomiast pojawi się zagrożenie (w czasach prehistorycznych to właśnie dzięki układowi współczulnemu możliwe było przeżycie i ucieczka) lub gdy jesteśmy aktywni fizycznie pracuje głównie układ współczulny. Odpowiada on między innymi za:

  • rozszerzanie źrenic;
  • przyspieszanie akcji serca;
  • wzrost potliwości ciała, uruchomienie procesów termoregulacji;
  • rozszerzenie oskrzeli, przyspieszenie oddechu;
  • zahamowanie procesów trawienia (jako że energia niezbędna do trawienia wykorzystywana jest w inny sposób);
  • wzrost ciśnienia tętniczego krwi;
  • skurcz zwieracza pęcherza moczowego.

Autonomiczny układ współczulny pobudza i nasila procesy, dzięki którym uzyskuje energię niezbędną do działania. Miejsce ma więc lipoliza oraz glikogenoliza.

Przekazywanie pobudzenia w układzie autonomicznym odbywa się za pośrednictwem tak zwanych neuroprzekaźników. Głównymi neuroprzekaźnikami autonomicznego układu nerwowego są acetylocholina i noradrenalina, choć istotne funkcje pełni tutaj również adrenalina.

Choroby autonomicznego układu nerwowego

Do uszkodzenia autonomicznego układu nerwowego może dojść wskutek wielu różnych chorób. Najczęściej przyczynami są:

Charakterystycznymi objawami upośledzenia czynności układu autonomicznego są między innymi nietrzymanie moczu, zaburzenia trawienia, suchość jamy ustnej, nadmierne łzawienie czy brak odpowiedniej koordynacji ruchowej. Diagnostyką i leczeniem tego typu problemów zajmuje się najczęściej lekarz neurolog we współpracy ze specjalistą leczącym chorobę podstawową (np. endokrynologiem, reumatologiem czy diabetologiem).

Polecane produkty

Omega 3 – czysty roślinny olej z Pachnotki zwyczajnej
Omega 3 to naturalny produkt zawierający w swoim składzie czysty, roślinny olej, z pełniącymi istotną rolę w odżywianiu człowieka kwasami tłuszczowymi Omega 3. Stanowi wsparcie dla mózgu i odpowiada za jego prawidłową pracę. Dodatkowo wspiera odporność
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

  1. Walocha J., Anatomia prawidłowa człowieka. Ośrodkowy układ nerwowy. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
  2. Konturek S., Podstawy fizjologii człowieka – układ nerwowy i narządy zmysłów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007.
Zioła i leczenie naturalnymi sposobami
Zioła i leczenie naturalnymi sposobami