Neuroprzekaźnik

Aktualizacja: 14 października 2022

Neuroprzekaźnik (zwany również neurotransmitterem) to niezwykle ważny związek chemiczny wpływający na funkcjonowanie układu nerwowego, a więc i całego organizmu. Cząsteczki neuroprzekaźników przenoszą pomiędzy neuronami i synapsami sygnały, które mogą docierać do zupełnie innych komórek, np. mięśniowych czy wewnątrzwydzielniczych, warunkując ich czynność. Przykładami neuroprzekaźników są choćby serotonina (hormon szczęścia), GABA, acetylocholina czy noradrenalina.

Neuroprzekaźnik – działanie

Oryginalny koncept neuroprzekaźnictwa zakłada uwalnianie przez jeden neuron substancji, która działa szybko, krótko i na niewielkim odcinku błony przylegającego (postsynaptycznego) neuronu, powodując pobudzenie lub hamowanie. Współcześnie jednak wiadomo, że chemiczne mediatory w układzie nerwowym mogą wywoływać także powolne i długotrwałe efekty, działając na większą odległość od miejsca swojego powstawania.

Podstawową funkcją neuroprzekaźników jest zmiana sygnały elektrycznego na chemiczny, co odbywa się w synapsach. Uzyskany w ten sposób sygnał chemiczny przekazywany jest z jednej komórki do drugiej. Proces może prezentować się następująco (choć są różne mechanizmy działania):

• gromadzenie się neuroprzekaźnika w pęcherzykach synaptycznych zlokalizowanych w pobliżu błony presynaptycznej (komórki, z której wychodzić będzie sygnał);
• depolaryzacja błony presynaptycznej i uwolnienie neuroprzekaźnika;
• przyłączenie się neuroprzekaźnika do błony presynaptycznej, a następnie uwolnienie go do szczeliny synaptycznej na drodze egzocytozy;
• zmiana sygnały elektrycznego na chemiczny;
• przyłączenie neuroprzekaźnika do błony postsynaptycznej (komórki, która odbiera sygnał), dzięki receptorom na niej umiejscowionym;
• zmiana polaryzacji błony postsynaptycznej, która jest przenoszona wzdłuż błony komórkowej, a w niektórych przypadkach przemieszcza się nawet wzdłuż aksonu.

Efekt działania i uzyskany efekt zależy od charakteru neurotransmittera. Wyróżniamy bowiem neuroprzekaźniki hamujące oraz pobudzające.

Neuroprzekaźnik a kanały jonowe

Aby mógł powstać pożądany impuls musi zajść depolaryzacja błony komórkowej. Wówczas komórka staje się nadpobudliwa, a impuls docierający do zakończeń aksonu (synapsy), powoduje otwarcie kanałów jonowych. Skutkuje to uwolnieniem neuroprzekaźnika do szczeliny synaptycznej. Gdy cząsteczki tego związku dotrą do błony postsynaptycznej, otwierają się kanały jonowe w drugiej komórce nerwowej, tworząc kolejny potencjał czynnościowy. Nie każdy neuroprzekaźnik działa jednak w ten sposób. Wyróżniamy neurotransmittery pobudzające (np. adrenalina, serotonina, endorfiny), a także hamujące (np. glicyna), które blokują kanały jonowe.

Neuroprzekaźniki – przykłady

Do dnia dzisiejszego udało się zidentyfikować blisko 100 różnych neurotransmitterów. Naukowcy wciąż odkrywają jednak nowe, istotne dla funkcjonowania organizmu związki. Najlepiej poznanymi i najpopularniejszymi neuroprzekaźnikami są:

• dopamina;
• acetylocholina;
• oksytocyna;
• wazopresyna;
• endorfiny;
• glicyna;
• kwas glutaminowy;
• GABA (kwas gamma-aminomasłowy);
• adenozyna;
• adrenalina;
• serotonina;
• tlenek azotu;
• histamina;
• melatonina;
• gastryna;
• cholecystokinina;
• insulina;
• glukagon;
• siarkowodór.

Każdy z tych związków jest kluczowy dla organizmu człowieka. Budowa poszczególnych neurotransmitterów może znacznie się różnić, ponieważ do grona omawianych związków zaliczamy zarówno hormony, jak i aminokwasy, enzymy czy nawet pochodne puryn.

Neuroprzekaźnik – choroby

Istnieje wiele schorzeń i chorób związanych z nieprawidłowym działaniem neuroprzekaźników bądź z ich niedoborem. Obraz kliniczny zależy jednak od danego neurotransmittera. Przykładowo, zaburzenia ilościowe i jakościowe serotoniny wiążą się ze stanami depresyjnymi, chorobami psychicznymi i stanami lękowymi. Pacjent ma także problem z kompulsywnym objadaniem się, co może prowadzić do poważnych zaburzeń odżywiania. Z kolei upośledzenie funkcjonowania melatoniny skutkuje przede wszystkim bezsennością i zaburzeniami snu.

Przykładami chorób związanych bezpośrednio z upośledzeniem czynności i ilości neuroprzekaźników są między innymi:

• choroba Parkinsona;
• choroba Alzheimera;
• schizofrenia;
• depresja;
• otępienie.

Mogą pojawiać się jednak objawy związane z każdym układem w ciele. Począwszy od hipoglikemii, kończąc na przewlekłym zmęczeniu, bólach głowy czy problemach trawiennych.

Omega 3 – czysty roślinny olej z Pachnotki zwyczajnej
Omega 3 to naturalny produkt zawierający w swoim składzie czysty, roślinny olej, z pełniącymi istotną rolę w odżywianiu człowieka kwasami tłuszczowymi Omega 3. Stanowi wsparcie dla mózgu i odpowiada za jego prawidłową pracę. Dodatkowo wspiera odporność
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Górski J., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
2. Markowicz-Narękiewicz A., Związek między wydzielaniem neuroprzekaźników a powstawaniem chorób psychicznych – na szczegółowo omówionym przykładzie depresji, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, 2009-2011.
3. Goluch-Koniuszy Z., Fugiel J., Rola składników diety w syntezie wybranych neurotransmitterów, Problemy Nauk Biologicznych, 4/2016.