Błony śluzowe

Aktualizacja: 9 maja 2025

Błony śluzowe (inaczej: śluzówka) to wilgotne, silnie unaczynione powłoki pokrywające wewnętrzne strony przewodów i jamistych narządów wewnętrznych, mających kontakt ze światem zewnętrznym. Znaleźć je można m.in. w jamie ustnej, pochwie czy świetle dróg pokarmowych i dróg oddechowych. Odpowiadają przede wszystkim za ochronę organizmu przed patogenami i wczesną reakcję immunologiczną, ale nie tylko.

Błony śluzowe – anatomia

Błony śluzowe to specjalne warstwy tkanki, które wyściełają wnętrze różnych narządów i przewodów w organizmie. Można określić je również jako wilgotne i silnie unaczynione wyściółki wewnętrznej części przewodów i narządów jamistych. Anatomicznie składają się z dwóch zasadniczych warstw: nabłonka i pokrytej przez niego tkanki łącznej zawierającej m.in. naczynia krwionośne i naczynia limfatyczne, nerwy, gruczoły, a niekiedy nawet mięśnie gładkie (np. w przypadku niektórych odcinków dróg oddechowych).

Nabłonek błon śluzowych to najbardziej zewnętrzna warstwa, która może być jednowarstwowa lub wielowarstwowa, w zależności od lokalizacji. Przykładowo w przewodzie pokarmowym często występuje nabłonek walcowaty, a w jamie ustnej płaski. Tkankę łączną znajdującą się pod nabłonkiem można dodatkowo rozgraniczyć na blaszkę właściwą oraz błonę podśluzową. Blaszka właściwa zawiera wspomniane naczynia i nerwy, odpowiada za odżywianie nabłonka i jego funkcje ochronne. Zaś błona podśluzowa nie zawsze występuje. Jeśli jednak jest obecna, stabilizuje błonę śluzową i umożliwia jej elastyczność.

Błony śluzowe w organizmie człowieka

Błony śluzowe występują w różnych miejscach w ciele człowieka. Jednak do najpopularniejszych i najlepiej poznanych należą:

• błona śluzowa układu pokarmowego – a więc jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelit i odbytnicy;
• błona śluzowa układu oddechowego – a więc nosa, gardła, tchawicy, oskrzeli oraz płuc;
• błona śluzowa układu moczowego – a więc nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej;
• błona śluzowa układu rodnego – a więc pochwy, macicy, jajowodów, nasieniowodu;
• błona śluzowa spojówki oka.

I wiele innych. Budowa błony śluzowej w wybranym układzie może różnić się w zależności od jego odcinka. Przykładowo w jamie ustnej śluzówka będzie zupełnie inna niż w żołądku, jelitach czy odbytnicy.

Funkcje błon śluzowych

Błony śluzowe w organizmie człowieka odpowiadają przede wszystkim za:

• ochronę organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi – tworzy w miarę szczelną barierę między danym narządem a światem zewnętrznym, co zapobiega przechodzeniu przez nią np. wirusów, bakterii, grzybów, alergenów, toksyn czy zanieczyszczeń;
• nawilżanie tkanek – śluzówka posiada gruczoły śluzowe (stąd jej nazwa), które wykazują zdolność syntezy śluzu nawilżającego i ochronnego;
• wchłanianie substancji odżywczych – mowa zwłaszcza o błonach śluzowych układu pokarmowego, przez które wchłaniają się węglowodany, witaminy, aminokwasy, minerały i wiele innych substancji biologicznie aktywnych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu;
• regulację procesów immunologicznych – już dawno udowodniono, że błony śluzowe zawierają tkankę limfatyczną MALT, która wspomaga odporność.

Tak naprawdę każda błona śluzowa może pełnić nieco inną rolę w zależności od tego, jakie układy i ich odcinki wyściela. Często zdarzają się podrażnienia błony śluzowej, które mogą być bolesne ze względu na jej unerwienie. Diagnostyką i leczeniem mogą zajmować się różni specjaliści. Przykładowo podrażnienia i choroby śluzówki pochwy pozostają w kompetencjach lekarza ginekologa, zaś podrażnienia śluzówki jamy ustnej leczy lekarz stomatolog.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) to oryginalny, jakości premium produkt wykazujący wiele właściwości. Wykorzystywany jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
2. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
3. Konieczny R., Popielarska M., Konieczny R., Góralski G., Słownik szkolny. Biologia, Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa, 2008.