Hiperkalciuria

Hiperkalciuria to patologiczny stan chorobowy, w przebiegu którego obserwuje się zwiększone wydalanie wapnia wraz z moczem (powyżej 300 mg/dobę u mężczyzn i powyżej 250 mg u kobiet). Dolegliwość o charakterze idiopatycznym jest najczęstszym zaburzeniem metabolicznym prowadzącym do rozwoju kamicy układu moczowego.

Hiperkalciuria – przyczyny

Hiperkalciuria jest to stan chorobowy, który charakteryzuje się zwiększonym wydalaniem wapnia z moczem (zgodnie z różnymi danymi źródłowymi: powyżej 4 mg/kg/dobę bądź w zależności od płci powyżej 300 mg/dobę u mężczyzn i powyżej 250 mg u kobiet) lub podwyższoną wartością wskaźnika wapniowo-kreatyninowego w drugiej porcji moczu, oddanej po nocy.

Zdecydowanie najczęściej obserwuje się hiperkalciurię idiopatyczną, rozpoznawaną u pacjentów z normokalcemią i hiperkalciurią, przy braku innych czynników wpływających na zwiększenie wydalania wapnia z moczem (np. kortykosteroidoterapia, długotrwałe unieruchomienie, podawanie leków zwiększających kalciurię, przerzuty nowotworowe do kości, nadczynność przytarczyc). W patogenezie hiperkalciurii idiopatycznej kluczową rolę odgrywają czynniki genetyczne, co przemawia za rodzinnym występowaniem kamicy układu moczowego.

Jeśli chodzi o hiperkalciurię wtórną, jej najczęstszymi przyczynami mogą być:

• choroby endokrynologiczne – np. nadczynność przytarczyc, zespół Cushinga (nadmiar kortyzolu), nadczynność tarczycy;
• zaburzenia gospodarki witaminą D – np. zatrucie witaminą D lub sarkoidoza, nadmierne wchłanianie wapnia z jelit;
• choroby nerek – np. dystalna kwasica cewkowa, zespół Barttera, Gitelmana;
• przyjmowanie niektórych leków, zwłaszcza takich jak diuretyki pętlowe, sterydy;
• długotrwałe unieruchomienie, którego konsekwencją może być zwiększona resorpcja kości i wzrost wapnia we krwi oraz w moczu;
• nadmiar soli w diecie, dieta wysokobiałkowa.

W diagnostyce omawianego problemu bardzo ważne jest, by efektywnie znaleźć przyczynę hiperkalciurii, ewentualnie by zakwalifikować ją jako postać idiopatyczna.

Hiperkalciuria – objawy

Wielu pacjentów nie zgłasza żadnych objawów — omawiana dolegliwość często jest odkrywana przypadkowo podczas badań moczu. Jeśli jednak stężenie wapnia w moczu jest wysokie, mogą wystąpić objawy ze strony układu moczowego, takie jak kamica nerkowa (najczęściej), kolka nerkowa (ból w okolicy lędźwiowej promieniujący do pachwiny), krwiomocz (hematuria), częstomocz, ból przy oddawaniu moczu. Typowe bywają też nawracające zakażenia układu moczowego.

U niektórych pojawić się mogą objawy ogólnoustrojowe bądź pochodzące ze strony innych układów organizmu. Zwiększona utrata wapnia może generować bóle kości i stawów oraz zwiększoną łamliwość kości, niekiedy towarzyszą temu przewlekłe zmęczenie oraz bóle mięśni. Objawy nadczynności przytarczyc (osłabienie, zaparcia, pragnienie, bóle kości) bądź objawy nadmiaru witaminy D (nudności, utrata apetytu, wielomocz) mogą pojawić się wtórnie.

Hiperkalciuria – diagnostyka

Podstawą rozpoznania hiperkalciurii jest badanie krwi i moczu. W badaniach krwi ocenia się: stężenie wapnia, fosforany, parathormon (PTH), 25(OH) witamina D, kreatyninę, eGFR (ocena funkcji nerek), elektrolity: sód, potas, chlorki. Z kolei badanie moczu powinno obejmować dobową zbiórkę moczu, w tym pH moczu, obecność krwi, kryształów. Uzupełniająco warto wykonać USG urologiczne.

Hiperkalciuria – leczenie

Leczenie hiperkalciurii powinno być przyczynowe. Oznacza to, że w postaci idiopatycznej wdrażamy głównie leczenie objawowe i dietetyczne ze względu na brak znajomości podłoża problemu, natomiast przy postaci wtórnej znaczenie ma leczenie choroby podstawowej, np. drogą farmakoterapii. Uzupełnieniem leczenia obu form hiperkalciurii jest dietoterapia. Znaczenie ma między innymi ograniczenie spożycia białka i sodu, zwiększenie podaży potasu i cytrynianów (warzywa, owoce), odpowiednie nawodnienie (co najmniej 2,5 l płynów dziennie). Leczenie farmakologiczne dobierane jest indywidualnie.

Bibliografia

1. Milart J., Jobs K., Jung A., Hiperkalciuria idiopatyczna, Pediatr Med Rodz 2016, 12 (1), p. 22–27.
2. Kuźma-Mroczkowska E., Poźniak A., Stachowicz K., Szymanik-Grzelak H., Pańczyk-Tomaszewska M., Hiperkalciuria uwarunkowana mutacją genu CYP24A1 jako przyczyna nawracających zakażeń układu moczowego – opis przypadku, Pediatr Med Rodz 2019, 15 (4), p. 403–406.
3. Kamińska A., Bieroza I., Hiperkalciuria – najczęstsze zaburzenie metaboliczne u dzieci z kamicą nerkową, Nowa Pediatria, 2/2011.