Śpiączka

Aktualizacja: 26 kwietnia 2023

Śpiączka to stan nieświadomości, w przebiegu którego pacjenta demonstruje brak reakcji na bodźce lub reakcję minimalną, przy czym odruchy z pnia mózgu są zachowane. Nie należy mylić śpiączki ze stanem wegetatywnym lub ze śmiercią mózgową. Lekarze niekiedy farmakologicznie wywołują u pacjenta śpiączkę, aby ustabilizować jego stan zdrowia tzw. śpiączka farmakologiczna.

Śpiączka – przyczyny

Do najczęściej diagnozowanych przyczyn śpiączki zaliczamy:

• ogniskowe uszkodzenia mózgu nadnamiotowe – w tym zawał mózgu, krwiaki mózgu, malformacje naczyniowe, guzy pierwotne i przerzutowe, zamknięty uraz głowy;
• ogniskowe uszkodzenia mózgu podnamiotowe – w tym ropnie móżdżku, krwiaki w tylnej jamie, tętniak tętnicy podstawnej, demielinacja pnia mózgu;
• rozlane zaburzenia czynności mózgu wewnątrzpochodne – w tym zapalenie mózgu, postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, padaczka;
• niedotlenienie mózgu;
• hipotermia lub hipertermia;
• uszkodzenia toksyczne spowodowane m.in. amfetaminą, kokainą, trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi, kwasem acetylosalicylowym czy alkoholem;
• zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej – w tym hiponatremia, hipernatremia, hipokalcemia, hiperkalcemia;
• zespoły paranowotworowe;
• choroby endokrynologiczne – w tym hipoglikemia, choroba Addisona, kwasica ketonowa, nadczynność tarczycy, uogólniona niedoczynność przysadki, śpiączka hiperglikemiczna.

Częstym zjawiskiem jest również śpiączka farmakologiczna, wywołana specjalnie przez lekarza. Zgodnie z definicją, jest to zaburzenie czynności oraz uszkodzenie śródmózgowia i/lub przyśrodkowego podwzgórza, prowokowane celowo. Celem jest ułatwienie opieki medycznej nad danym pacjentem, np. przy rozległych urazach czy obrzękach mózgu. Przykładowe leki stosowane do wywołania śpiączki farmakologicznej to propofol, tiopental oraz pentobarbital.

Śpiączka – objawy

Charakterystycznymi objawami śpiączki są:

• brak reakcji na bodźce;
• brak spontanicznych ruchów oraz większości odruchów;
• brak kontaktu słownego.

Chory nie jest w stanie samodzielnie się obudzić, jak ma to miejsce przy zwykłym śnie. Obraz kliniczny śpiączki może jednak nieco się zmieniać, w zależności od jej przyczyny. Przykładem jest choćby śpiączka cykliczna. Niekiedy trwa ona powyżej 100 godzin, przerywana jest przy tym okresami poprawy stanu przytomności. Jej przyczyną są najczęściej czynniki toksyczne, których aktywne metabolity podlegają krążeniu jelitowo-wątrobowemu. Z kolei u pacjentów w śpiączce toksycznej zwykle zachowane są głębokie odruchy ścięgniste oraz odruchy oczno-głowowe i oczno-przedsionkowe.

Śpiączka może mieć różny stopień głębokości, co ocenia się na podstawie skali Glasgow (GCS). Ocenie podlegają:

• otwieranie oczu;
• kontakt słowny;
• reakcja ruchowa.

Pacjent może otrzymać łącznie od 3 do 15 punktów odnoszących się do jego stanu świadomości.

Śpiączka a stan wegetatywny

Stan wegetatywny to inaczej stan zejściowy po ciężkim uszkodzeniu mózgu, może stanowić przedłużenie śpiączki i utrzymywać się przez wiele lat. Charakteryzuje się zachowaną przytomnością bez świadomości. Jednocześnie zachowany jest cykl dobowy snu i czuwania oraz otwieranie oczu na bodźce dźwiękowe, czego nie zaobserwujemy w przebiegu śpiączki. Stan wegetatywny można uznać za utrwalony po 3 miesiącach od wystąpienia nieurazowego uszkodzenia mózgu lub po 12 miesiącach od uszkodzenia urazowego.

Śpiączka – leczenie

U pacjentów w śpiączce pojawia się konieczność monitorowania ciśnienia śródczaszkowego i ciśnienia perfuzji w mózgu. Wybudzanie ze śpiączki patologicznej ma różne szanse, w zależności od przyczyny tego stanu i czasu trwania śpiączki. Im jest dłuższa, tym szanse maleją. Uważa się, że najtrudniej jest wybudzić pacjentów po podtopieniach, zatruciach, zachłyśnięciach oraz wylewach, ponieważ doszło u nich do długotrwałego niedotlenienia mózgu. Aby zwiększyć szanse na wybudzenie chorego, rodzina powinna próbować sposobów takich jak:

• aromaterapia (zapachy dobrze znane pacjentowi, np. perfumy);
• muzykoterapia (puszczanie muzyki lubianej przez pacjenta lub mającej dla niego znaczenie);
• hydroterapia (masaże wodno-wirowe).

U pacjentów w śpiączce niezwykle istotna jest codzienna rehabilitacja. Wykonuje się ćwiczenia bierne, aby zapobiec zanikom mięśniowym i przykurczom stawowym, a także, aby zmniejszyć ryzyko odleżyn. Profilaktyka odleżyn jest równie ważna, w tym celu rekomenduje się stosowanie specjalnych materaców i częstą zmianą pozycji ułożenia pacjenta.

Omega 3 – czysty roślinny olej z Pachnotki zwyczajnej
Omega 3 to naturalny produkt zawierający w swoim składzie czysty, roślinny olej, z pełniącymi istotną rolę w odżywianiu człowieka kwasami tłuszczowymi Omega 3. Stanowi wsparcie dla mózgu i odpowiada za jego prawidłową pracę. Dodatkowo wspiera odporność
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Radoń S., Stany świadomości w świetle neuronauk, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, 1/2018.
2. Ciszowski K., Miętka-Ciszowska A., Śpiączka toksyczna i farmakologiczna. Aspekty neurotoksykologiczne znieczulenia ogólnego, Przegląd Lekarski, 8/2013.
3. Norkowski J., Śpiączka pourazowa, stan wegetatywny oraz śmierć mózgowa, 2009.