Nieswoiste zapalenie jelit

Aktualizacja: 23 stycznia 2023

Nieswoiste zapalenie jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD) to szerokie grono rozmaitych schorzeń o podłożu idiopatycznym, dotyczących jelita cienkiego oraz jelita grubego. Rozwijają się na podłożu przewlekłych procesów zapalnych i prowadzą do znacznego pogorszenia komfortu życia. Mogą dotyczyć zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe czy starsze. Diagnostyką i leczeniem zajmuje się zespół interdyscyplinarny z lekarzem gastroenterologiem na czele.

Nieswoiste zapalenie jelit – przyczyny

Do grona nieswoistych zapaleń jelit najczęściej zalicza się wrzodziejące zapalenie jelita grubego, chorobę Leśniowskiego-Crohna, a także tzw. zapalenia mikroskopowe. Zgodnie z najnowszą wiedzą, do rozwoju nieswoistych chorób zapalnych jelit dochodzi wskutek upośledzonej, nadmiernej odpowiedzi immunologicznej organizmu na działanie bakterii jelitowych u osób predysponowanych genetycznie. I nie chodzi tu o patogenne bakterie zewnątrzpochodne, lecz o drobnoustroje tworzące fizjologiczną mikroflorę jelitową. W odniesieniu do predyspozycji genetycznych należy wyszczególnić mutacje w genach NOD2, ATG16L oraz IRGM. Geny te odpowiadają za odporność wrodzoną oraz autofagię.

Choć przyczyny nieswoistych zapaleń jelit nie zostały dokładnie poznane, na przestrzeni lat wyszczególniono czynnik ryzyka, które uaktywniają poszczególne schorzenia tej grupy bądź prowadzą do ich zaostrzenia. Są one następujące:

• infekcje bakteriami Escherichia, Salmonella, Shigella i Campylobacter;
• palenie papierosów;
• ogólnoustrojowe choroby zapalne, np. choroby autoimmunologiczne;
• nieodpowiednia, niezdrowa dieta bogata w żywność ciężkostrawną, wysokoprzetworzoną i modyfikowaną;
• nowotwory jelita diagnozowane u najbliższych członków rodziny;
• przewlekłe lub częste przyjmowanie antybiotyków, leków immunosupresyjnych lub inhibitorów pompy protonowej.

Nieswoiste zapalenie jelit powinno być diagnozowane na podstawie licznych badań, m.in.:

• badania krwi;
• badanie moczu;
• badania kału;
• USG jamy brzusznej;
• gastroskopia;
• kolonoskopia;
• endoskopia kapsułkowa.

Wykonanie badań laboratoryjnych jest istotne w celu wykluczeniu innych możliwych przyczyn.

Nieswoiste zapalenie jelit – objawy

W przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego pierwszym objawem jest często biegunka z domieszką krwi w kale. Innymi objawami są:

• nieprawidłowy rytm wypróżnień, skłonność do zaparć;
• bóle brzucha;
• nagła utrata masy ciała;
• gorączka;
• obrzęki;
• nagłe i silne parcia na stolec.

Z kolei w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna oraz pozostałych nieswoistych zapaleń jelita cienkiego obserwuje się:

• anemię;
• przewlekłe zmęczenie;
• biegunki i zaparcia;
• bóle i skurcze brzucha, zwykle dolnej części po prawej stronie, co może być mylnie uznawane za dolegliwości wyrostka robaczkowego;
• domieszka krwi w stolcu;
• afty w jamie ustnej.

Nieswoiste zapalenie jelit przebiega z okresami remisji i zaostrzeń. Przy odpowiednim stylu życia i leczeniu okresy remisji mogą trwać długo. Brak leczenia sprawia jednak, że rozwijają się poważne powikłania, które w przyszłości mogą wymagać wręcz leczenia operacyjnego.

Nieswoiste zapalenie jelit – leczenie

Leczenie nieswoistych zapaleń jelit ma na celu uzyskanie jak najdłuższego okresu remisji bez konieczności przyjmowania glikokortykosteroidów. Tego typu leki mają zastosowanie jedynie w ciężkich zaostrzeniach. W farmakoterapii dąży się bardziej do wykorzystania nieco bezpieczniejszych preparatów, np. kwasu aminosalicylowego czy leków immunosupresyjnych. W ostatnich latach zauważa się korzyści płynące z leczenia biologicznego (zastosowanie inhibitorów czynnika martwicy nowotworów alfa). Operacja konieczna jest w sytuacjach, gdy dojdzie do perforacji jelit, zapalenia otrzewnej, krwotoku wewnętrznego bądź toksycznego rozdęcia jelit.

Kluczowe jest również postępowanie domowe. Dieta powinna być zbilansowana i urozmaicona, musi dostarczać wszystkich składników odżywczych, zwłaszcza elektrolitów, których niedobór wiąże się z częstymi biegunkami i gorszą pracą jelit. W okresach zaostrzenia należy stawiać na dietę lekkostrawną, wykluczającą ciemne pieczywo, warzywa wzdymające, dania pikantne, ciężkostrawne i smażone oraz słodycze. W okresie remisji można wrócić do normalnej diety (unikając mimo tego potraw smażonych, fast-foodów i słodyczy). Uzupełnieniem leczenia jest suplementacja oleju z czarnego kminku lub innych olejów roślinnych, Spiruliny i Chlorelli celem uzupełnienia niedoborów. Jak również regularna, umiarkowana aktywność fizyczna i unikanie stresu.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Zawadzka P., Nieswoiste zapalenia jelit – wczoraj i dziś, Nowiny Lekarskie, 5/2006.
2. Bartnik W., Zakażenia i nieswoiste zapalenia jelit, Gastroenterologia Kliniczna, 2/2013.
3. Radwan P., Radwan K., Nieswoiste choroby zapalne jelit u osób w podeszłym wieku, Gastroenterologia Kliniczna, 1/2016.