Infekcje jelitowe

Aktualizacja: 6 października 2025

Infekcje jelitowe to bardzo szeroka grupa schorzeń wywołanych przez drobnoustroje (bakterie, wirusy, grzyby lub pasożyty), które atakują przewód pokarmowy, zwłaszcza jelita. Mogą mieć charakter ostry lub przewlekły i prowadzić do poważnych zaburzeń trawienia. Diagnostyką i leczeniem tego typu problemów najczęściej zajmuje się lekarz gastroenterolog, nierzadko jednak we współpracy z dietetykiem klinicznym lub innymi specjalistami. 

Infekcje jelitowe – przyczyny

Mechanizm toksyczny (intoksykacja) powstawania infekcji jelitowych może być bezpośrednim czynnikiem wywołującym objawy chorobowe, a główną przyczyną są tutaj toksyny i enzymy wytwarzane przez drobnoustroje (enterotoksyna gronkowcowa, verotoksyny produkowane przez EHEC, toksyna choleryczna, enterotoksyny LT i ST, toksyna Shiga i wiele innych). Wyróżnia się jednak także mechanizm inwazyjny: drobnoustroje penetrują w głąb śluzówki jelita (Salmonella spp., Shigella spp., EIEC).

Czynnikiem wywołującym infekcje jelitowe mogą być:

• bakterie – np. Salmonella, E. coli, Campylobacter, Shigella;
• wirusy – np. rotawirusy, norowirusy;
• pasożyty – np. Giardia lamblia, tasiemce;
• grzyby – rzadziej, ale mogą występować u osób z obniżoną odpornością;
• toksyny – np. jad kiełbasiany, toksyny gronkowca obecne w zepsutych produktach spożywczych.

Najczęściej jednak diagnozuje się infekcje bakteryjne, a w sezonie jesienno-zimowym również wirusowe. Zawsze należy też dokładnie zdiagnozować pacjenta, by odróżnić infekcje jelitowe od przewlekłych, nieswoistych chorób zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Mogą one dawać zbliżone objawy.

Infekcje jelitowe – objawy

Infekcje jelitowe mogą mieć różnorodny obraz kliniczny, jednak najczęściej obserwuje się u pacjenta następujące dolegliwości:

• biegunka – wodnista, śluzowa lub krwawa, która może występować kilka razy dziennie. Tym samym znacząco zwiększa ryzyko odwodnienia, co wpływa już negatywnie na gospodarkę wodno-elektrolitową oraz na cały organizm;
• bóle brzucha – o charakterze skurczowym, nasilające się zwłaszcza po spożyciu posiłku;
• nudności i wymioty – szczególnie przy infekcjach wirusowych;
• gorączka – często towarzyszy infekcjom bakteryjnym, przy pozostałych infekcjach też może występować, lecz z reguły jest niższa;
• uczucie osłabienia – jako konsekwencja odwodnienia i utraty elektrolitów;
• utrata apetytu – jako że organizm reaguje obronnie na obecność patogenów;
• wzdęcia i gazy – mogą pojawić się przy zaburzeniach flory jelitowej.

Objawy ogólnoustrojowe, niewiązane bezpośrednio z jelitami, takie jak suchość w ustach, ciemny mocz, zawroty głowy, zmęczenie, złe samopoczucie, są z reguły skutkami odwodnienia przy biegunkach i/lub wymiotach.

Sposoby na infekcje jelitowe

Jeśli tylko istnieje taka możliwość, należy wdrożyć leczenie przyczynowe infekcji jelitowej. Dla przykładu przy zakażeniach bakteryjnych pacjent powinien otrzymać antybiotyk, a jego dobór może być pokierowany zarówno zebranym wywiadem zdrowotnym, obserwowanymi objawami klinicznymi, jak i posiewem bakteriologicznym, co pozwala najdokładniej zidentyfikować szczepy bakterii i dobrać pod to leki. Z kolei przy infekcjach toksycznych konieczne czasami jest płukanie żołądka, jednak gdy toksyny rzeczywiście przedostaną się już do jelit, jest to raczej nieskuteczne. Przy infekcjach jelitowych w większości przypadków bardzo dobrze sprawdzają się domowe metody wspierania swojego ciała, takie jak:

• nawadnianie organizmu – zdecydowana podstawa, aby szybciej pozbyć się dolegliwości oraz nie dopuścić do odwodnienia. Należy pić wodę, napary ziołowe, elektrolity, buliony. Lepiej unikać przy tym kawy i słodzonych, zwłaszcza gazowanych napojów;
• dieta lekkostrawna – która uzupełni niedobory pokarmowe, ale nie obciąży nadmiernie układu pokarmowego. Należy unikać przede wszystkim fast-foodów, tłustych potraw, nabiału czy surowych warzyw. Świetnie sprawdzą się natomiast: ryż biały, białe pieczywo, marchew, ziemniaki i inne gotowane warzywa, buliony, banany, jabłka, chude mięso;
• probiotykoterapia – probiotyki wesprą naturalną mikroflorę jelitową, co jest niezmiernie ważne zwłaszcza przy infekcjach bakteryjnych leczonych antybiotykoterapią;
• napary ziołowe – z mięty pieprzowej, rumianki, szałwii, które złagodzą stany zapalne układu pokarmowego, zmniejszą intensywność odczuwanych dolegliwości oraz poprawią ogólne samopoczucie;
• węgiel aktywowany – można kupić go w każdej aptece. Zmniejsza lub likwiduje zwłaszcza biegunki lub wymioty;
• odpoczynek – zainfekowany organizm potrzebuje czasu na regenerację.

Do lekarza należy udać się wówczas, gdy objawy utrzymują się powyżej 3-4 dni, nie mają tendencji do słabnięcia lub wręcz się nasilają, towarzyszą im niepokojące dolegliwości (np. krew w stolcu, gorączka powyżej 39 stopni C, krew w wymiocinach, silne bóle brzucha).

Bibliografia

1. Bartnik W., Zakażenia i nieswoiste zapalenia jelit, Gastroenterologia Kliniczna, 2/2013.
2. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.