Nietolerancja laktozy

Aktualizacja: 6 września 2025

Nietolerancja laktozy to coraz częściej diagnozowany problem zdrowotny, wynikający z nieprawidłowego trawienia cukru mlecznego (laktozy) obecnego w produktach pochodzenia zwierzęcego. Do najczęstszych objawów zalicza się bóle brzucha, wzdęcia, nadmierne gazy czy biegunki, które pojawiają się po spożyciu nabiału. Główną przyczyną jest niedobór lub całkowity brak enzymu laktazy – białka odpowiedzialnego za rozkład laktozy na glukozę i galaktozę, czyli cukry proste łatwo przyswajane przez organizm. W konsekwencji niestrawiona laktoza zalega w przewodzie pokarmowym, powodując dyskomfort i dolegliwości ze strony układu trawiennego. Właściwa diagnostyka oraz wprowadzenie odpowiednich zmian w diecie pozwalają jednak skutecznie kontrolować objawy i poprawić samopoczucie.

Spis treści

Nietolerancja laktozy – przyczyny
Nietolerancja laktozy a alergia pokarmowa
Nietolerancja laktozy – objawy
Diagnostyka nietolerancji laktozy
Nietolerancja laktozy – leczenie

Nietolerancja laktozy – przyczyny

Laktoza jest dwucukrem zbudowanym z cząsteczki glukozy i galaktozy, występującym w mleku ssaków. Układ pokarmowy ssaków może z łatwością trawić ten związek do pewnego wieku dzięki syntezie enzymów trawiennych o nazwie laktaza. Jednak zaobserwowano, że wraz z wiekiem poziom syntezy tych enzymów maleje, co przekłada się na ograniczenie zdolności trawiennych cukru mlecznego. Najczęstszą przyczynę wystąpienia objawów nietolerancji laktozy stanowi więc fizjologiczny proces sukcesywnego zmniejszania się aktywności laktozowej wraz z wiekiem (pierwotny niedobór laktazy typu dorosłego). Należy jednak podkreślić, że objawy nietolerancji laktozy na ogół nie występują, dopóki aktywność laktazy nie spadnie poniżej 50%. Wtórną hipolaktazję mogą wywoływać różne czynniki, m.in. infekcje wirusowe i infekcje bakteryjne czy zaostrzenie choroby Leśniowskiego-Crohna. Po ich ustąpieniu aktywność laktazy ponownie może wzrosnąć.

Podsumowując, nietolerancja laktozy jest konsekwencją niedoboru lub całkowitego braku laktazy – enzymu obecnego w rąbku szczoteczkowym jelita cienkiego, który odpowiada za rozkład laktozy do glukozy i galaktozy. Dzięki temu procesowi cukier mleczny może być prawidłowo wchłaniany i wykorzystywany przez organizm. Gdy brakuje laktazy, niestrawiona laktoza zalega w przewodzie pokarmowym, zwiększając osmolalność treści jelitowej i wywołując biegunki. Dodatkowo staje się ona pożywką dla bakterii jelitowych, które w procesie fermentacji produkują gazy (wodór, dwutlenek węgla, metan) oraz krótkołańcuchowe kwasy organiczne. To właśnie one odpowiadają za charakterystyczne wzdęcia, bóle brzucha i inne objawy towarzyszące temu schorzeniu.

Zobacz również: Co na wzdęcia?

Nietolerancja laktozy a alergia pokarmowa

Alergia pokarmowa to stan chorobowy, w którym dolegliwości uwarunkowane są mechanizmami immunologicznymi. W momencie przedostania się alergenu do przewodu pokarmowego organizm wytwarza przeciwciała, starając się go unieszkodliwić, a następnie usunąć z ustroju. W takiej reakcji uczestniczy grupa przeciwciał, tzw. immunoglobuliny E (IgE). W przypadku nietolerancji laktozy taka sytuacja nie ma miejsca.

Nietolerancja laktozy – objawy

Najczęstsze objawy nietolerancji laktozy to:

biegunka (bardzo często o charakterze wodnistym);
nadmierne lub niekontrolowane oddawanie gazów, wzdęcia;
uczucie pełności w brzuchu (wzdęty brzuch) i dyskomfortu po spożyciu posiłku;
nudności, rzadziej wymioty, choć również mogą wystąpić;
bulgotanie w brzuchu i wodnista biegunka mogące wystąpić jednocześnie;
bóle brzucha, zwykle skurczowe, pojawiające się niedługo po spożyciu pokarmu zawierającego laktozę.

Stopień nasilenia wymienionych dolegliwości w dużej mierze zależy od ilości spożytej laktozy (im większa dawka, tym objawy są bardziej nasilone), jak również od stopnia niedoboru laktazy i postaci spożytego pokarmu zawierającego laktozę. Należy zaznaczyć, że objawy nietolerancji laktozy pojawiają się u większości pacjentów po kilku lub nawet kilkunastu godzinach od spożycia tego cukru.

Zobacz również: Śmierdzące gazy.

Diagnostyka nietolerancji laktozy

Wstępne rozpoznanie nietolerancji laktozy odbywa się na podstawie wywiadu, w którym pacjent zgłasza konkretne objawy. Warto jednak rozszerzyć diagnostykę o konkretne, specjalistyczne badania. Najpopularniejszym spośród nich wciąż jest pomiar stężenia wodoru w wydychanym powietrzu oraz test tolerancji laktozy z krwi (metody pośrednie). Do tych oznaczeń można dołączyć dodatkowo badanie pH kału.

Zobacz również: Wstrzymywanie gazów.

Nietolerancja laktozy – leczenie

Podstawą postępowania w nietolerancji laktozy jest ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie z diety mleka i jego tradycyjnych przetworów, takich jak produkty z mleka krowiego, mleka koziego czy mleka owczego. Warto jednak wiedzieć, że sery żółte dojrzewające zawierają jedynie śladowe ilości laktozy i często są dobrze tolerowane przez osoby z tym problemem. U niektórych pacjentów możliwe jest stopniowe włączanie niektórych produktów mlecznych, szczególnie jeśli jednocześnie stosowana jest suplementacja laktazy. Korzystne okazują się także fermentowane produkty mleczne, takie jak jogurt, maślanka czy sery pleśniowe. Dzięki obecności żywych kultur bakterii poziom laktozy w nich jest niższy, a organizm łatwiej je trawi.

Zobacz również: Mleczne napoje fermentowane.

Wspierając funkcjonowanie układu pokarmowego, dużą rolę odgrywają również probiotyki, które pomagają odbudować i utrzymać prawidłową mikroflorę jelitową. Ich regularne stosowanie może zmniejszać nasilenie objawów nietolerancji laktozy, poprawiać procesy trawienne i wspierać ogólną odporność organizmu. Połączenie odpowiedniej diety z suplementacją enzymu laktazy i probiotykami pozwala wielu osobom skutecznie kontrolować dolegliwości i cieszyć się większym komfortem na co dzień.

Polecane produkty

Probiotyki
Probiotyki od bioalgi zawierają aż 150 milionów wyselekcjonowanych, naturalnych i żywych szczepów bakterii. Uzupełniają dietę w składniki probiotyczne i roślinne takie jak Lactobacillus Sporogenesis (Bacillus Coagulans), Lactobacillus Acidophilus, ...
Zobacz tutaj ...