Układ pokarmowy

Aktualizacja: 7 maja 2025

Układ pokarmowy (inaczej: układ trawienny, łac. systema digestorium) to zbiór wszystkich narządów wewnętrznych, które odpowiadają za trawienie i przesuwanie treści pokarmowych. Rozpoczyna się jamą ustną, a kończy odbytem. Diagnostyką i leczeniem chorób układu pokarmowego zajmuje się lekarz: stomatolog, gastroenterolog, proktolog – w zależności od odcinka. Drogi pokarmowe można w skrócie podzielić na górne oraz dolne.

Górny układ pokarmowy

Do górnego układu pokarmowego zaliczyć można następujące struktury anatomiczne:

• jama ustna – zwłaszcza zęby, które odpowiadają za odrywanie, gryzienie i żucie kęsów pokarmowych, a także język i błony śluzowe, które odpowiadają za odczuwanie smaku i produkcję śluzu. Istotne są także ślinianki znajdujące się w jamie ustnej, które odpowiadają za produkcję śliny. W jamie ustnej zachodzi wstępne trawienie węglowodanów;
• gardło – stanowi głównie miejsce przejścia kęsów pokarmowych i śliny z jamy ustnej, do dalszych części układu pokarmowego, choć tak naprawdę śluzówka tej okolicy również produkuje śluz;
• przełyk – przewód o długości około 25 cm, łączący gardło i jamę ustną z żołądkiem. Ma zdolność ruchów perystaltycznych, przez co kęsy pokarmowe i ślina mogą przesuwać się do żołądka nawet wtedy, gdy jesteśmy w pozycji leżącej (podobną zdolność mają jelita);
• żołądek – narząd workowaty o wielkości około 27 x 14 cm, ze zdolnością do rozciągania się po spożyciu posiłku. Pojemność żołądka wynosi około 1 l. Żołądek trawi głównie białka, które są rozkładane przez enzymy trawienne, takie jak pepsyna. Proces trawienia wspomaga kwas solny, który nie tylko aktywuje enzymy, ale również niszczy drobnoustroje. Oprócz białek, żołądek częściowo trawi tłuszcze, choć ich główny rozkład następuje w jelitach;
• dwunastnica – wstępny odcinek jelita cienkiego. W jej wnętrzu pokarm miesza się z żółcią oraz enzymami trzustkowymi, co umożliwia rozkład składników odżywczych. Trawione są tu tak naprawdę wszystkie rodzaje substancji: białka, tłuszcze oraz węglowodany.

Górny układ pokarmowy można z łatwością diagnozować za pomocą gastroskopii, czyli cienkiego endoskopu zakończonego źródłem światła i kamerą. Dociera on do poziomu dwunastnicy (nie dalej) obrazując i zapisując kondycję śluzówki narządów.

Dolny układ pokarmowy

Do dolnego układu pokarmowego zaliczyć można natomiast:

• jelito cienkie – odgrywa istotną rolę w trawieniu i wchłanianiu składników odżywczych. W jego wnętrzu zachodzi dalszy rozkład pokarmu rozpoczęty w żołądku. Trawione są tu białka, węglowodany i tłuszcze. Co niezwykle istotne, cała powierzchnia światła jelita cienkiego jest pokryta mikrokosmkami, których zadaniem jest zwiększanie powierzchni chłonnej;
• jelito grube – odpowiada za wchłanianie wody i elektrolitów, produkcję pewnych ilości witamin z grupy B, ochronę przed patogenami w związku z bogatą florą bakteryjną tej okolicy, formowanie kału. Również ten odcinek dróg pokarmowych ma zdolność ruchów perystaltycznych;
• odbytnica i odbyt – anatomicznie stanowią część jelita grubego, jednak opisywane są oddzielnie. Odbytnica magazynuje kał, wchłania resztki wody i związków mineralnych, chroni przed infekcjami. Z kolei odbyt odpowiada praktycznie wyłącznie za wydalanie kału na zewnątrz w procesie zwanym defekacją.

Dolny układ pokarmowy można ocenić na podstawie badania per rectum (wyłącznie odbyt, wstępna część odbytnicy i gruczoł krokowy w przypadku mężczyzn), kolonoskopii oraz endoskopii kapsułkowej (w przypadku jelita cienkiego).

Choroby układu pokarmowego

Choroby układu pokarmowego negatywnie rzutują na jakość życia codziennego, ponieważ wiążą się z szeregiem subiektywnych dolegliwości takich jak wzdęcia, bóle brzucha, niestrawność, zaparcia, biegunki czy hemoroidy. Przykładowymi chorobami tego układu są:

• celiakia;
• alergie pokarmowe;
• choroba Leśniowskiego-Crohna;
• zespół jelita drażliwego;
• wrzody jelita grubego;
• wrzody żołądka i/lub dwunastnicy;
• choroba refluksowa przełyku;
• choroby zębów;
• hemoroidy.

Jest ich jednak znacznie więcej. Warto podjąć się wczesnego leczenia, ponieważ długoterminowo mogą prowadzić do skrajnego niedożywienia, perforacji jelit, skrętu jelit lub nawet stanów nowotworowych.

Zobacz również: Niedrożność przewodu pokarmowego.

Leczenie chorób układu pokarmowego może zawierać farmakoterapię (np. przy infekcjach bakteryjnych), jednak nieodłącznie bazą jest leczenie dietetyczne. Indywidualnie dobrana dieta, zwłaszcza w połączeniu z odpowiednią suplementacją i systematyczną aktywnością fizyczną, dają naprawdę dobre rezultaty.

Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Chlorella w bardzo dokładny sposób oczyszcza organizm, pomaga w likwidacji zaparć, wspiera budowanie naturalnej odporności, wspomaga odmładzanie organizm, przyspiesza regenerację uszkodzonych tkanek, poprawia kondycję organizmu, dodaje sił witalnych, …
Zobacz tutaj ...

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu …
Zobacz tutaj ...

Chlorella i młody jęczmień – oczyszczanie i odchudzanie
Chlorella i młody jęczmień w postaci sproszkowanego soku to w 100% naturalne produkty wysokiej jakości premium. W połączeniu uzupełniają składniki odżywcze i wspomagają oczyszczanie organizmu z zalegających toksyn …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
2. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.