Błony śluzowe to wilgotne, silnie unaczynione powłoki pokrywające wewnętrzne strony przewodów i jamistych narządów wewnętrznych, mających kontakt ze światem zewnętrznym. Znaleźć je można m.in. w jamie ustnej, pochwie czy świetle dróg pokarmowych i oddechowych. Odpowiadają przede wszystkim za ochronę organizmu przed patogenami i wczesną reakcję immunologiczną, ale nie tylko.
Błony śluzowe – anatomia
Błony śluzowe to specjalne warstwy tkanki, które wyściełają wnętrze różnych narządów i przewodów w organizmie. Można określić je również jako wilgotne i silnie unaczynione wyściółki wewnętrznej części przewodów i narządów jamistych. Anatomicznie składają się z dwóch zasadniczych warstw: nabłonka i pokrytej przez niego tkanki łącznej zawierającej m.in. naczynia krwionośne i limfatyczne, nerwy, gruczoły, a niekiedy nawet mięśnie gładkie (np. w przypadku niektórych odcinków dróg oddechowych).
Nabłonek błon śluzowych to najbardziej zewnętrzna warstwa, która może być jednowarstwowa lub wielowarstwowa, w zależności od lokalizacji. Przykładowo w przewodzie pokarmowym często występuje nabłonek walcowaty, a w jamie ustnej – płaski. Tkankę łączną znajdującą się pod nabłonkiem można dodatkowo rozgraniczyć na blaszkę właściwą oraz błonę podśluzową. Blaszka właściwa zawiera wspomniane naczynia i nerwy, odpowiada za odżywianie nabłonka i jego funkcje ochronne. Zaś błona podśluzowa nie zawsze występuje, jednak jeśli jest obecna, stabilizuje błonę śluzową i umożliwia jej elastyczność.
Błony śluzowe w organizmie człowieka
Błony śluzowe (zwane potocznie śluzówką) występują w różnych miejscach w ciele człowieka, jednak do najpopularniejszych i najlepiej poznanych należą:
- błona śluzowa przewodu pokarmowego – a więc jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelit i odbytnicy;
- błona śluzowa układu oddechowego – a więc nosa, gardła, tchawicy, oskrzeli oraz płuc;
- błona śluzowa układu moczowego – a więc nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej;
- błona śluzowa układu rodnego – a więc pochwy, macicy, jajowodów, cewki moczowej, nasieniowodu;
- błona śluzowa spojówki oka.
I wiele innych. Budowa błony śluzowej w wybranym układzie może różnić się w zależności od jego odcinka. Przykładowo w jamie ustnej śluzówka będzie zupełnie inna niż w żołądku, jelitach czy odbytnicy.
Funkcje błon śluzowych
Błony śluzowe w organizmie człowieka odpowiadają przede wszystkim za:
- ochronę organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi – tworzy w miarę szczelną barierę między danym narządem a światem zewnętrznym, co zapobiega przechodzeniu przez nią np. wirusów, bakterii, grzybów, alergenów, toksyn czy zanieczyszczeń;
- nawilżanie tkanek – śluzówka posiada gruczoły śluzowe (stąd jej nazwa), które wykazują zdolność syntezy śluzu nawilżającego i ochronnego;
- wchłanianie substancji odżywczych – mowa zwłaszcza o błonach śluzowych układu pokarmowego, przez które wchłaniają się węglowodany, witaminy, aminokwasy, minerały i wiele innych substancji biologicznie aktywnych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu;
- regulację procesów immunologicznych – już dawno udowodniono, że błony śluzowe zawierają tkankę limfatyczną MALT, która wspomaga odporność.
Tak naprawdę każda błona śluzowa może pełnić nieco inną rolę w zależności od tego, jakie układy i ich odcinki wyściela. Często zdarzają się podrażnienia błony śluzowej, które mogą być bolesne ze względu na jej unerwienie. Diagnostyką i leczeniem mogą zajmować się różni specjaliści. Przykładowo podrażnienia i choroby śluzówki pochwy pozostają w kompetencjach lekarza ginekologa, zaś podrażnienia śluzówki jamy ustnej leczy lekarz stomatolog.
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
- Konieczny R., Popielarska M., Konieczny R., Góralski G., Słownik szkolny. Biologia, Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa, 2008.
Zostaw komentarz