Hipogonadyzm

Hipogonadyzm to patologiczny stan odnoszący się do zmniejszonego wydzielania hormonów płciowych wskutek upośledzenia czynności gonad. Może więc dotyczyć zarówno kobiet (gdy zaburzenie dotyczy jajników), jak i mężczyzn (gdy zaburzenie dotyczy jąder). Diagnostyką i leczeniem zajmuje się endokrynolog, nierzadko we współpracy z ginekologiem lub andrologiem.

Hipogonadyzm – przyczyny

Hipogonadyzm u mężczyzn definiuje się jako zespół objawów klinicznych będących konsekwencją braku lub spadku wydzielania testosteronu. Problem ten dotyczy nawet do 2% populacji dorosłych mężczyzn, a jego możliwe przyczyny dzieli się na:

• pierwotne – np. zespół Turnera, zespół Klinefeltera, wrodzone wady anatomiczne jąder, zespół niewrażliwości na androgeny;
• wtórne – choroby enrokrynologiczne (np. niedoczynność tarczycy, niedoczynność przysadki mózgowej), agenezja komórek Leydiga, starzenie się i tym samym upośledzenie czynności hormonalnej jąder, zanik jąder (np. wskutek choroby nowotworowej), kastracja.

W przypadku kobiet hipogonadyzm wiąże się z brakiem lub spadkiem produkcji i wydzielania estrogenów. Przyczyny również dzieli się na:

• pierwotne – wszelkie zespoły wrodzone i wady genetyczne (podobnie jak ma to miejsce w przypadku mężczyzn), wrodzone wady anatomiczne jajników;
• wtórne – choroby endokrynologiczne, nieprawidłowo przebiegający okres przedpokwitaniowy, menopauza, uszkodzenie jajników lub ich chirurgiczne usunięcie na drodze leczenia chorób.

Poważnymi czynnikami ryzyka hipogonadyzmu bez względu na płeć są ponadto:

• nadwaga i otyłość;
• przewlekła terapia glikokortykoidami;
• radioterapia;
• infekcja HIV.

Znalezienie możliwych przyczyn nie jest więc łatwe. Wymaga przeprowadzenia szczegółowych badań klinicznych.

Hipogonadyzm u kobiet

Hipogonadyzm u kobiet w okresie przedpokwitaniowym skutkuje między innymi:

• spowolnionym wzrostem piersi lub wręcz jego zahamowaniem;
• brakiem zaokrąglania się ciała w okolicach bioder;
• nieprawidłowym rozwojem narządów płciowych;
• opóźnieniem występowania pierwszej miesiączki.

W okresie popokwitaniowym objawy są typowe dla klasycznego niedoboru estrogenów, obejmują więc przede wszystkim:

• spadek libido;
• wypływ wydzieliny z piersi;
• uderzenia gorąca;
• zaburzenia miesiączkowania;
• zaburzenia snu;
• ból podczas stosunków seksualnych w związku z suchością pochwy;
• przewlekłe zmęczenie.

Hipogonadyzm u kobiet występuje rzadziej niż u mężczyzn, mimo tego jest realnym zagrożeniem. Częstość występowania gwałtownie wzrasta u kobiet w okresie menopauzy.

Hipogoonadyzm u mężczyzn

Hipogonadyzm męski jest szczególnie niebezpieczny w okresie przedpokwitaniowym, gdy nie doszło jeszcze w pełni do rozwinięcia męskich cech płciowych. Wówczas konsekwencje będą najmocniej zaznaczone i najbardziej uciążliwe dla pacjenta. Zalicza się do nich m.in.:

• wysoki wzrost przy nieproporcjonalnie długich kończynach;
• niską masę mięśniową, przy nadmiernym poziomie tkanki tłuszczowej;
• wysoką, kobiecą barwę głosu;
• małe jądra i prącie;
• brak charakterystycznego, męskiego owłosienia na ciele, np. na klatce piersiowej, nogach, twarzy czy w okolicach intymnych;
• ginekomastię, czyli powiększenie gruczołów piersiowych.

Hipogonadyzm występujący po uzyskaniu pełnej dojrzałości płciowej daje objawy kliniczne typowe dla niedoboru testosteronu, a więc np.:

• spadek libido;
• niepłodność w związku z oligospermią;
• łysienie;
• przerzedzenie owłosienia płciowego;
• spadek masy i siły mięśniowej;
• obniżenie gęstości mineralnej kości, co zwiększa podatność kości na złamania i pęknięcia.

Uważa się, że hipogonadyzm może dotyczyć nawet 15% mężczyzn powyżej 40. roku życia, zwłaszcza jeśli pojawia się u nich otyłość brzuszna, zespół metaboliczny lub cukrzyca typu 2.

Diagnostyka hipogonadyzmu

Hipogonadyzm można z łatwością zdiagnozować na podstawie badań krwi. Są one szybkie, proste, nieobarczone ryzykiem powikłań. W przypadku kobiet oznacza się poziom estrogenów w organizmie, zaś w przypadku mężczyzn – poziom androgenów, głównie testosteronu. Uzupełnieniem jest analiza innych parametrów z krwi, np. hormonów tarczycy, kortyzolu, panelu nerkowego i panelu wątrobowego, morfologia krwi. Da to wgląd w całościowy stan zdrowia pacjenta, zawężając poszukiwanie przyczyn hipogonadyzmu. Aby znaleźć przyczyny omawianego problemu, wykonuje się specjalistyczne badania zgodnie z podejrzeniami endokrynologa. Mogą to być badania obrazowe lub dalsze badania laboratoryjne, w tym genetyczne.

Hipogonadyzm – leczenie

Leczenie hipogonadyzmu skupia się na farmakoterapii. Kobiety otrzymują leki na bazie estrogenów, mężczyźni zaś – na bazie androgenów. Celem takiej terapii jest uzupełnienie niedoborów hormonalnych i tym samym przywrócenie prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niektóre konsekwencje hipogonadyzmu leczy się chirurgicznie, np. ginekomastię u mężczyzn, w niektórych przypadkach zaś leczenie podstawowe można uzupełniać metodami naturalnymi, np. stosowaniem ziół zawierających naturalne estrogeny (np. koniczyna czerwona, pluskwica groniasta, niepokalanek pospolity) czy androgeny (czarnuszka siewna, kozieradka).

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Oryginalny olej z czarnuszki egipskiej (Nigella sativa) wspiera odporność, układ pokarmowy i zdrowie skóry. Wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i antyoksydacyjne. Źródło cennych kwasów tłuszczowych i tymochinonu.
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Rabijewski M., Zgliczyński W., Etiopatogeneza, rozpoznawanie i leczenie hipogonadyzmu u mężczyzn, Endokrynologia Polska, 3/2009.
2. Durma A., Saracyn M., Durma A., Kołodziej M., Kamiński G., Hipogonadyzm męski – zalecenia praktyczne, Lekarz Wojskowy, 2/2023.
3. Bajszczak K., Słowikowska-Hilczer J., Problemy terapeutyczne w zaburzeniach rozwoju płci, Pediatr Endocrinol Diabetes Metab 2016;24,1:25-30.