Przewlekłe zmęczenie

Aktualizacja: 24 maja 2025

Przewlekłe zmęczenie to stan, w przebiegu którego uczucie wyczerpania utrzymuje się ciągle lub przez większość czasu przez co najmniej 6 miesięcy. O ile zmęczenie jest naturalnym stanem fizjologicznym występującym u każdego człowieka, wskazującym na konieczność odpoczynku, o tyle przewlekłe zmęczenie negatywnie wpływa na jakość życia oraz codzienne funkcjonowanie, zwiększając ryzyko niektórych chorób.

Co to jest zmęczenie?

Zmęczenie jest stanem fizjologicznym, którego celem jest niedopuszczenie do nadmiernej aktywności fizycznej, a w konsekwencji do wyniszczenia i śmierci człowieka. To prawidłowy objaw ekonomizacji działań organizmu. Tendencja do utrwalania się zmian wynikających z powodu przechodzenia organizmu w stan zmęczenia jest z kolei zjawiskiem patologicznym, typowym dla współczesnego rodzaju zmęczenia.

Zmęczenie samo w sobie nie jest ani dobre, ani złe. Stanowi naturalny sygnał organizmu, który informuje człowieka, że potrzebny jest odpoczynek. W umiarkowanych ilościach pełni kluczową rolę:

• motywuje do regeneracji;
• pomaga regulować rytm snu;
• pomaga uniknąć przeciążenia fizycznego oraz psychicznego.

Jednak nadmierne i przewlekłe zmęczenie może być problemem, w szczególności jeśli utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Przewlekłe zmęczenie – przyczyny

Dokładne przyczyny przewlekłego zmęczenia w wielu przypadkach nie są znane. Wyróżnia się jednak kilka hipotez, takich jak:

• czynniki zakaźne, zarówno wirusowe, jak i bakteryjne czy grzybicze;
• obniżone stężenie kortyzolu, co może wskazywać na patologię w obrębie osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej;
• nieprawidłowości w układzie immunologicznym.

Z biegiem czasu koncepcja psychiatryczna zdobywa jednak coraz większe uznanie. Uważa się, że najważniejszą rolę odgrywa w tym przypadku ogólny trend do przypisywania eksploatacyjnemu stylowi życia przewlekłych konsekwencji zdrowotnych. Badacze twierdzą więc, że przyczynami przewlekłego zmęczenia u współczesnych ludzi mogą być:

• szybkie tempo życia;
• wszechobecny stres;
• brak czasu na wypoczynek i rozwijanie własnych pasji;
• zbyt mała ilość sen;
• wiele innych czynników cywilizacyjnych.

Przewlekłe zmęczenie – objawy

Aby rozpoznać zespół chronicznego zmęczenia, spełnione muszą zostać kryteria duże:

• występowanie przez co najmniej 6 miesięcy stałego lub nawracającego poczucia zmęczenia u osoby negującej te objawy w przeszłości, w tym jednocześnie poczucie zmęczenia nie ustępujące po odpoczynku w łóżku i wpływające na funkcjonowanie na każdej płaszczyźnie życia;
• wykluczenie przyczyn somatycznych i/lub psychicznych zmęczenia.

Jak również muszą zostać spełnione co najmniej 4 z 8 kryteriów małych:

• ból gardła;
• boleśnie powiększone węzły pachowe;
• bóle mięśni;
• przedłużone uczucie ogólnego zmęczenia po wcześniej tolerowanym wysiłku;
• niezlokalizowane bóle głowy o charakterze innym niż przed chorobą;
• wędrujący ból stawowy bez obrzęku i zaczerwienienia;
• zaburzenia pamięci;
• zaburzenia koncentracji;
• nadmierna senność lub bezsenność.

Konsekwencje przewlekłego zmęczenia

Przewlekłe zmęczenie niekorzystnie wpływa na codzienne funkcjonowanie. Dotyczy to zarówno aspektu życia zawodowego, jak i rodzinnego, społecznego, osobistego. Konsekwencjami dłużej utrzymującego się zmęczenia są między innymi:

• bóle mięśniowo-stawowe oraz bóle kostne;
• znaczny spadek odporności, tendencja do częstych infekcji;
• ograniczenie aktywności codziennej, poczucie braku sensu życia;
• depresja, lęki;
• zaburzenia snu;
• problemy z pamięcią, koncentracją, koordynacją;
• zaburzenia trawienia, w tym zaparcia, bóle brzucha, biegunka;
• utrata apetytu;
• nadmierne wypadanie włosów;
• suchość skóry.

Udowodniono, że przewlekłe zmęczenie może współwystępować z chronicznym stresem. To z kolei znacząco zwiększa ryzyko chorób cywilizacyjnych, takich jak choroby autoimmunologiczne, choroby reumatyczne, przewlekłe choroby skórne, zespół jelita drażliwego, alergie, demencja i wiele, wiele innych.

Przewlekłe zmęczenie – leczenie

Postępowanie terapeutyczne w przypadku zespołu przewlekłego zmęczenia jest uzależnione od jego nasilenia i czasu trwania. Stanowi czasochłonny proces, zależny od wielu czynników towarzyszących. Kluczowe jest połączenie wielu różnych działań:

• fizjoterapii;
• farmakoterapii;
• psychoterapii;
• modyfikacji stylu życia – w zależności od indywidualnego przebiegu zmęczenia oraz jego przyczyn.

W kwestii fizjoterapii, aktywności fizycznej i leczenia ruchem, pacjent rozpoczyna ćwiczenia powoli, stopniowo zwiększając ich intensywność. Należy zakończyć je, zanim pacjent się zmęczy. Z reguły sesje ćwiczeń rozpoczyna się od rozciągania i napinania mięśni. U pacjentów, którzy nie są aktywni, sesja ćwiczeń trwa zazwyczaj 5 minut, po czym stopniowo się ją wydłuża. Dobrze sprawdzają się też krótkie spacery na świeżym powietrzu, najlepiej w otoczeniu zieleni i przyrody. Jeśli tylko jest to możliwe, warto rozważyć wyjazd w góry, nad morze, do lasu lub innego miejsca w otoczeniu przyrody, w którym można zostać choćby kilka dni.

Efektywnym uzupełnieniem aktywności fizycznej jest jednoczesne prowadzenie psychoterapii, zwłaszcza terapii poznawczo-behawioralnej, która pozwoli dotrzeć do źródeł problemu i uporać się z nimi. Prowadzone są również próby kliniczne dotyczące skuteczności suplementacji cynkiem, melatoniną, koenzymem Q10, podawania jodowanego węgla aktywnego, czy nawet sildenafilu. Trwają badania dotyczące skuteczności rytuksymabu i cyklofosfamidu. Konieczny jest jednak czas, aby potwierdzić ich skuteczność. Z całą pewnością warto jednak:

• zrezygnować z nałogów takich jak picie alkoholu i palenie papierosów;
• zadbać o balans między życiem prywatnym a zawodowym;
• zdrowo się odżywiać, suplementować witaminę D, kwasy tłuszczowe Omega 3, żeń-szeń, adaptogeny;
• pić co najmniej 1,5 l wody dziennie;
• wysypiać się, jednak nie spędzać w łóżku zbyt dużej ilości czasu (zmęczenie pogłębia zarówno spanie zbyt krótkie, jak i zbyt długie).

Zawsze dobrym pomysłem jest wykonanie badań krwi, aby wykluczyć chorobowe przyczyny przewlekłego zmęczenia.

Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Chlorella w bardzo dokładny sposób oczyszcza organizm, pomaga w likwidacji zaparć, wspiera budowanie naturalnej odporności, wspomaga odmładzanie organizm, przyspiesza regenerację uszkodzonych tkanek, poprawia kondycję organizmu, dodaje sił witalnych, …
Zobacz tutaj ...

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu …
Zobacz tutaj ...

Chlorella i młody jęczmień – oczyszczanie i odchudzanie
Chlorella i młody jęczmień w postaci sproszkowanego soku to w 100% naturalne produkty wysokiej jakości premium. W połączeniu uzupełniają składniki odżywcze i wspomagają oczyszczanie organizmu z zalegających toksyn …
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Duda M., Zmęczenie jako współczesne zagrożenie cywilizacyjne, Wydawnictwo UR 2017.
2. Wilk M., Łoza B., Zespół przewlekłego zmęczenia, Neuropsychiatria. Przegląd Kliniczny Review of Clinical Neuropsychiatry VOL. 10 (NR 1)/2018: 12-17.
3. Kopacz T., Zespół przewlekłego zmęczenia jako problem terapeutyczny, Sztuka Leczenia 2014, nr 3-4 str. 45-54.