Wychudzenie można określić również jako wygłodzenie. To stan skrajnego niedożywienia, wskutek czego doszło do spalenia tkanki tłuszczowej i niekiedy też sporej części tkanki mięśniowej. Efektem jest uwidocznienie struktur kostno-stawowych, zapadnięcie się policzków oraz niezdrowy, zmęczony wygląd. Co ważne, może też dojść do groźnych powikłań, w tym tych związanych z nieprawidłową czynnością narządów wewnętrznych.
Czym jest wychudzenie?
Objawy wychudzenia
Wychudzenie ma wiele objawów i manifestacji. Przejawiają się one nie tylko w wyglądzie zewnętrznym (choć z reguły to właśnie zmiany w wyglądzie zauważane są jako pierwsze), ale przede wszystkim w stanie zdrowia i samopoczuciu. Zaliczyć do nich można między innymi:
- znaczna utrata masy ciała, często BMI spada nawet poniżej 16;
- zanik tkanki tłuszczowej i tkanki mięśniowej – zauważyć można wystające kości, zapadnięte policzki, niekiedy obwisłą, mało jędrną i elastyczną skórę;
- bladość, suchość, odwodnienie skóry, ma ona też tendencję do pękania i łuszczenia się;
- nadmierne wypadanie włosów, łamliwość paznokci;
- zaburzenia termoregulacji w związku ze spadkiem masy tłuszczowej, co może skutkować odczuwaniem zimna nawet przy ładnej pogodzie lub przebywając w pomieszczeniach zamkniętych;
- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, spowolnienie tętna;
- obrzęki, które paradoksalnie mogą powstawać zwłaszcza przy skrajnych niedoborach białek;
- zaburzenia miesiączkowania u kobiet;
- spadek libido i niepłodność bez względu na płeć;
- przewlekłe zmęczenie, senność, osłabienie;
- zaburzenia pamięci i koncentracji;
- zaburzenia snu, w tym najczęściej bezsenność;
- rozdrażnienie, lęk, depresja;
- znaczny spadek odporności i tendencja do różnego rodzaju infekcji.
Dochodzi też do upośledzenia czynności różnych narządów wewnętrznych, w tym choćby nerek i wątroby. Cały organizm nie pracuje tak, jak powinien. Spada metabolizm, dochodzi do nadmiernej utraty wody. Ruchy perystaltyczne jelit zwalniają, zanikają mięśnie oddechowe, co z kolei może skutkować problemami z oddychaniem. O ile niedożywienia nie sposób jeszcze zauważyć gołym okiem, o tyle wychudzenie jest bardzo łatwe do zaobserwowania. Jeśli podejrzewamy wychudzenie u bliskiej osoby, należy jak najszybciej zasugerować jej wizytę u lekarza, aby możliwie najwcześniej przeciwdziałać powikłaniom tego stanu.
Wychudzenie – przyczyny
Do skrajnego wychudzenia może dojść wskutek zadziałania wielu czynników. Bardzo często są to czynniki psychiczne i behawioralne, takie jak zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia), depresja, przewlekły i silny stres w życiu codziennym, uzależnienia (zwłaszcza od alkoholu i narkotyków). Do wychudzenia dochodzi wówczas, gdy człowiek przez długi czas spożywa zbyt mało pokarmu, niż potrzebuje jego organizm. W konsekwencji tego organizm zaczyna spalać tkankę tłuszczową, później zaś tkankę mięśniową, a ostatecznie dochodzi do destrukcji narządów wewnętrznych i istotnych tkanek, zaburzając ich działanie.
Wychudzenie może też być konsekwencją chorób somatycznych takich jak nowotwory, niewydolność trzustki, choroby zakaźne (gruźlica, HIV, infekcje pasożytnicze), nadczynność tarczycy. Szczególną grupą chorób zwiększającą ryzyko wychudzenia są choroby układu pokarmowego, takie jak np. celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zespół jelita drażliwego.
Na koniec warto podkreślić, że do wychudzenia może doprowadzić dieta eliminacyjna źle skomponowana, zaburzenia wchłaniania oraz niedożywienie. Wszystkie opisane czynniki muszą jednak oddziaływać na organizm długoterminowo. Tydzień czy miesiąc chorowania lub braku jedzenia nie doprowadzą do skrajnego wychudzenia, choć mogą zwiększyć już ryzyko niedoborów pokarmowych.
Wychudzenie – leczenie
Leczenie wychudzenia stanowi proces wieloetapowy, wymagający indywidualnego podejścia. Powinno ono uwzględniać zarówno przyczyny, jak i stopień niedożywienia. Celem jest nie tylko przyrost masy ciała, ale również odbudowa sił organizmu, poprawa funkcji metabolicznych i psychiczna stabilizacja. Jeśli do wychudzenia doszło w przebiegu chorób, należy je wyleczyć lub ustabilizować. Najważniejszym elementem jest jednak dietoterapia dobrana indywidualnie do potrzeb i niedoborów. W przebiegu dietoterapii największe znaczenie mają:
- zwiększenie kaloryczności diety – stopniowo, by nie obciążyć układu pokarmowego;
- wysokobiałkowe i wysokoenergetyczne posiłki – np. koktajle odżywcze, produkty wzbogacone składnikami odżywczymi;
- suplementacja;
- systematyczne posiłki – 5–6 dziennie, w spokojnej atmosferze;
- monitorowanie masy ciała i apetytu – najlepiej pod opieką dietetyka klinicznego.
Bibliografia
- Królik P., Rudnicka-Drożak E., Niedożywienie występujące u osób starszych, Forum Medycyny Rodzinnej 2021, tom 15, nr 3, 53–59.
- Zmarzły A., Leczenie niedożywienia w opiece ambulatoryjnej – doustna żywność medyczna, Lekarz POZ, 2/2019.
Zostaw komentarz