Aktualizacja: 21 sierpnia 2025
Egzogenne kwasy tłuszczowe, znane również jako niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), to grupa związków tłuszczowych (lipidów), których ludzki organizm nie jest w stanie wyprodukować samodzielnie. Oznacza to, że muszą być one regularnie dostarczane z pożywieniem lub w formie naturalnych suplementów diety. Pełnią kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia – od prawidłowego rozwoju układu nerwowego i układu odpornościowego w życiu płodowym, po ochronę serca, mózgu i stawów w wieku dorosłym i starszym.
Spis treści
Egzogenne kwasy tłuszczowe
Egzogenne kwasy tłuszczowe to takie tłuszcze, których organizm człowieka nie potrafi samodzielnie syntetyzować. Dlatego muszą być dostarczane z pożywieniem. Zaliczamy do nich przede wszystkim następujące związki lipidowe:
- LA (kwas linolowy) – należy do grona tłuszczów Omega 6, a jego niedobór spotykany jest relatywnie rzadko. Wszystko dlatego, że znajduje się w wielu różnych produktach spożywczych, tym również niektórych pochodzenia zwierzęcego. W największych ilościach znaleźć go można jednak w olejach roślinnych tłoczonych na zimno, takich jak olej krokoszowy, olej kukurydziany, olej słonecznikowy, olej sojowy, olej arachidowy;
- ALA (kwas alfa-linolenowy) – w największych ilościach znajduje się w oleju lnianym, oleju rzepakowym, oleju z orzechów włoskich. Należy do grona kwasów tłuszczowych Omega 3, czyli tych najcenniejszych w podstawowej diecie człowieka;
- EPA (kwas eikozapentaenowy) – znajduje się w największych ilościach w rybach (np. takich jak łosoś), algach morskich oraz olejach rybnych i tranie. Należy do tłuszczów Omega 3, to jeden z najcenniejszych związków lipidowych w diecie człowieka, tuż obok DHA;
- DHA – (kwas dokozaheksaenowy) – zaliczany do rodziny kwasów tłuszczowych Omega 3, znajduje się w niektórych algach (np. Spirulina), nasionach (np. nasionach lnu) oraz wybranych olejach roślinnych tłoczonych na zimno (np. w oleju lnianym czy oleju z lnianki siewnej).
Warto podkreślić, że względnie egzogenny jest GLA (kwas gamma-linolenowy). Organizm człowieka może wprawdzie samodzielnie go syntetyzować z wykorzystaniem kwasu linolowego, jednak są to na tyle małe ilości, że nie pokrywają dziennego zapotrzebowania na ten związek. Tym samym mimo wszystko należy dostarczać go wraz z dietą i/lub suplementacją. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku kwasu AA (kwas arachidonowy).
Egzogenne kwasy tłuszczowe – działanie
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA) mogą wchodzić w skład struktur zawierających lipidy złożone lub mogą odgrywać rolę substratów w syntezie substancji aktywnych biologicznie, takich jak hormony tkankowe (prostaglandyny, prostacykliny, tromboksany, leukotrieny, resolwiny i inne) oraz przekaźniki wtórne. Substancje te wywierają wielokierunkowe działanie na układ sercowo-naczyniowy, układ nerwowy, układ oddechowy, układ odpornościowy oraz funkcję nerek i narządów rozrodczych.
Udowodniono, że NNKT odgrywają istotną rolę prozdrowotną, zmniejszając stężenie cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL cholesterolu w surowicy krwi oraz zwiększając stężenie frakcji HDL. Dodatkowo podwyższają oporność frakcji LDL na utlenianie, co przeciwdziała powstawaniu blaszki miażdżycowej. Egzogenne kwasy tłuszczowe hamują agregację (proces polegający na łączeniu mniejszych elementów w większą całość) płytek krwi (trombocytów), wykazują też działanie żółciopędne.
Biologiczna aktywność kwasu ALA jest stosunkowo niewielka, jednakże jego pochodne z rodziny kwasów Omega 3, w tym m.in. kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA) są prekursorami silnie bioaktywnych mediatorów. Kwas DHA jest natomiast kluczowy już na etapie życia płodowego, dlatego też rekomenduje się jego suplementację każdej kobiecie ciężarnej oraz starającej się o potomstwo. DHA stanowi aż 97% kwasów omega 3 w mózgu i 93% w siatkówce oka płodu. Wspiera tworzenie osłonek mielinowych neuronów, błon synaptycznych i neuroprzekaźników (np. serotoniny, dopaminy). W III trymestrze ciąży płód gromadzi 50–70 mg DHA dziennie, co odpowiada intensywnemu rozwojowi mózgu. Dodatkowo związek ten jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju narządu wzroku.
Egzogenne kwasy tłuszczowe – niedobór
Konsekwencje długotrwałego niedoboru egzogennych kwasów tłuszczowych można przedstawić w następujący sposób:
- problemy dermatologiczne – nadmiernie sucha skóra, łuszczenie się skóry, łupież, egzema;
- zaburzenia neurologiczne – zaburzenia pamięci i zaburzenia koncentracji, wahania nastroju, problemy z funkcjami poznawczymi;
- zaburzenia wzrostu i rozwoju – niedorozwój mózgu, rozszczep kręgosłupa i inne u noworodków;
- odwodnienie organizmu;
- zaburzenia hormonalne;
- spadek odporności, tendencja do częstych infekcji;
- zaburzenia trawienia, w tym zaparcia i pogorszenie składu flory jelitowej.
Jako że egzogenne kwasy tłuszczowe są niezbędne do prawidłowej czynności niemal wszystkich układów organizmu i komórek (tworzą bowiem ich błony komórkowe), objawy niedoborów mogą dotyczyć wielu różnych sfer.
Omega 3 – czysty roślinny olej z Pachnotki zwyczajnejOmega 3 to naturalny produkt zawierający w swoim składzie czysty, roślinny olej, z pełniącymi istotną rolę w odżywianiu człowieka kwasami tłuszczowymi Omega 3. Stanowi wsparcie dla mózgu i odpowiada za jego prawidłową pracę. Dodatkowo wspiera odporność
Zobacz tutaj ...
Bibliografia
- Sominka D., Kozłowski D., Efekt kardioprotekcyjny kwasów omega-3, Geriatria, 2/2008.
- Zagrodzki P., Starek A., Dietetyczne znaczenie olejów roślinnych, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 4/2012.
- Kapłon-Cieślicka A., Filipiak K., Kwasy tłuszczowe a ryzyko sercowo-naczyniowe, Kardiologia po Dyplomie, 6/2009.
Zostaw komentarz